izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Sarsaqlamaq (f.) – Bu söz, əsasən şifahi nitqdə işlənən, psixoloji vəziyyətin qəfil və qeyri-adi dəyişməsini, zehni funksiyaların pozulmasını ifadə edən bir feldir. Lüğətlərdə sadəcə "səfehləmək, ağlını itirmək, gicləşmək, axmaqlamaq; xərifləmək" kimi təriflənsə də, mənası daha çox kontekstdən asılıdır və daha geniş bir spektr əhatə edir. Sözün əsas mənası, insanın qəfil olaraq normal davranış və düşüncə qabiliyyətini itirməsi, sərsəm və ya ağılsız hərəkətlər etməsidir. Bu, müvəqqəti bir vəziyyət olub, həddindən artıq əsəb, qorxu, şok və ya digər psixi travmalar nəticəsində baş verə bilər.

Sarsaqlamağın "səfehləmək", "ağlını itirmək", "gicləşmək" və "axmaqlamaq" kimi tərifləri onun əsas mənasını müəyyən dərəcədə əks etdirir, lakin "xərifləmək" daha az uyğun gəlir. Xərifləmək daha çox davranışlarda özbaşınalıq, qaydalara əməl etməmək mənasını verir, halbuki sarsaqlamaq daha çox zehni vəziyyətlə əlaqədardır. Məsələn, "o, sarsaqlamış kimi davranırdı" deyərkən, onun sadəcə qaydalardan kənara çıxması yox, zehininin qeyri-adi şəkildə işləməsi, qarışıqlığı nəzərdə tutulur.

Sözün etimologiyası haqqında dəqiq məlumat yoxdur, lakin türk dilləri ailəsinə mənsub olması ehtimal olunur. "Sarsaq" sözünün kökü ilə bağlı olaraq, "sarsılma", "sarsıntı" kimi sözlərlə əlaqələndirilə bilər. Bu da sarsaqlamağın birdən-birə baş verən bir vəziyyəti əks etdirməsini göstərir. "Sarsaqlamaq" feli, əsasən sözün mənasını gücləndirmək üçün "tamamilə", "qəfil", "birdən-birə" kimi zərf və ya sifət ilə birlikdə işlədilə bilər. Misal üçün: "O, qəfil sarsaqlamışdı və nə edəcəyini bilmirdi." və ya "Səhnədəki hadisə onu tamamilə sarsaqlamışdı."

Verilən nümunə cümləsində ("Müəllimi gülmək tutmuşdu. Fikrinə gəlirdi ki, bu adam sarsaqlamışdır.") müəllimin fikrincə, şagirdin davranışı və ya dediyi sözlər onun zehininin qəfil dəyişməsini, normal düşüncə qabiliyyətindən məhrum olduğunu göstərir. Bu halda sarsaqlamaq, bir az da yumoristik bir kontekstdə istifadə olunmuşdur.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz