Səbat (ər. صبر – səbr) sözü Azərbaycan dilində əsasən "axıra qədər sözünün üstündə durmaq, iqrarında möhkəm olmaq" mənasında işlənir. Lüğətlərdə verilən "dəyanət, sabitlik, davamlılıq, möhkəmlik, mətanət, əzm" kimi sinonimlər onun mənasının çoxşaxəli olduğunu göstərir. Ancaq bu sinonimlər tam olaraq "səbat" sözünün bütün çalarlarını əhatə etmir. "Səbat" sadəcə möhkəmlik və davamlılıq deyil, həm də məqsədə çatmaq üçün göstərilən şüurlu və inadkar səy, çətinliklər qarşısında ruhdan düşməmək, öz əqidəsində, niyyətində, qərarında dönməz olmaq deməkdir.
Sözün ərəb mənşəli olması onun mənasının daha dəqiq anlaşılmasına kömək edir. Ərəbcə "səbr" (صبر) sözü yalnız səbir, dözüm deyil, həm də çətinliklərə qarşı mübarizədə davamlılıq, müqavimət, qarşıdurmaya səbirli və qətiyyətli yanaşma mənasını da özündə ehtiva edir. Beləliklə, "səbat" sözü sadəcə passiv bir gözləmə vəziyyəti deyil, aktiv bir hərəkət, qərarlılıq və inadkarlığın ifadəsidir.
Cümlə içərisində "səbat" sözünün necə işləndiyinə baxaq:
- Onun səbati hər kəsi heyran etmişdi. (Burada səbat, çətinliklərə baxmayaraq məqsədə çatmaq üçün göstərdiyi əzmkarlığı bildirir.)
- İllərdir davam edən səbati nəticə vermişdir. (Burada səbat uzun müddət ərzində davam edən səy, israr və mübarizəni ifadə edir.)
- Səbatla çalışsan, mütləq müvəffəqiyyət əldə edəcəksən. (Bu cümlədə səbat müvəffəqiyyətə nail olmaq üçün zəruri olan əzmkarlıq və mübarizə ruhunu vurğulayır.)
- O, öz əqidəsində səbat göstərdi. (Burada səbat, öz inanclarından geri çəkilməməyi, mövqeyinə sadiq qalmağı bildirir.)
Yekun olaraq, "səbat" sözü sadəcə dözüm və davamlılıq deyil, çətinliklər qarşısında qüvvətli iradə, qətiyyət, əzm və məqsədə nail olmaq üçün göstərilən şüurlu səy mənasını da özündə cəmləşdirir.