Səbəbsiz (sifət və zərf): Heç bir səbəb və ya əsas olmadan, nahaq, əsassız olaraq, izahatsız olaraq. Bu söz, əməlin, hərəkətin, vəziyyətin və ya hadisənin arxasında dayanacaq bir səbəbin, məntiqi əsasın və ya izahın olmamasını bildirir. Həm sifət, həm də zərf kimi işlənə bilir.
Mənşəyi: Sözün mənşəyi "səbəb" kökünə əsaslanır. "Səbəb" sözü ərəb mənşəlidir və "nedeniyet" anlamını daşıyır. "-siz" şəkilçisi isə inkar bildirir, yəni "səbəbi olmayan" mənasını əmələ gətirir.
İşlənmə nümunələri:
Sifət kimi işlənmə:
- Onun səbəbsiz qəzəbi hamını narahat edirdi.
- Səbəbsiz ittihamlar onu çox incitdi.
- Bu səbəbsiz qorxu onu iflic edirdi.
Zərf kimi işlənmə:
- O, səbəbsiz ağlamağa başladı.
- Səbəbsiz hirslənərək qışqırırdı.
- İşdən səbəbsiz çıxarılmaq ədalətsizdir.
- Səbəbsiz yerə onunla mübahisə etməyin.
Sinonimləri: Əsassız, nahaq, izahatsız, əbəssız, ədalətsiz (bəzi kontekstlərdə), haqsız (bəzi kontekstlərdə).
Antonomləri: Əsaslı, əsaslandırılmış, məqsədyönlü, haqlı (bəzi kontekstlərdə).
Qeyd: "Səbəbsiz" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq incə fərqlər göstərə bilər. Məsələn, "səbəbsiz qorxu" ilə "səbəbsiz qovulmaq" arasındakı fərqi vurğulamaq lazımdır. Birinci halda, qorxunun əsası olmaya bilər, lakin subyektiv bir təcrübədir. İkinci halda isə qovulma ədalətsiz və qanunsuz bir hərəkət kimi qəbul olunur.