Səbir (ərəb. صبر - sabr) - özünü müəyyən bir vəziyyətə, hadisəyə, əziyyətə, çətinliyə, gözləməyə, istəklərindən imtina etməyə məcbur etmək, dözmək, əsəbləşməmək, qəzəblənməmək qabiliyyəti; dözümlülük, təhəmmül, səbrlilik. Əsasən mənfi duyğulara və ya çətin vəziyyətlərə qarşı dözümlülüyü bildirir. Sözün kökü olan ərəb dilindəki "sabr" sözü, həm də "özünü saxlamaq", "özünü ələ almaq" mənalarını da ehtiva edir. Bu mənada səbir, əməlin, hərəkətin təxirə salınması, fikrin müəyyən bir istiqamətə yönəldilməsi, öz nəfsinə qalib gəlmək kimi anlamlara malik olur. Səbir, sadəcə passiv bir dözümlülük deyil, həm də aktiv bir iradə tələb edir.
Sözün sinonimləri arasında təmkin (özünü ələ almaq, nəzarətdə saxlamaq), hövsələ (səbir, dözüm, təmkin), təhəmmül (dözüm, səbir, qarşı durmaq qabiliyyəti) və qərar (səbir, dözüm, sakitlik) yer alır. Ancaq bu sinonimlər arasında kiçik fərqlər mövcuddur. Məsələn, "təmkin" daha çox özünü nəzarətdə saxlamaq, "hövsələ" daha çox ağır və uzun sürən bir vəziyyətə dözmək, "təhəmmül" isə fiziki və ya emosional bir ağrıya, çətinliyə qarşı dözmək mənasında işlənir. "Qərar" isə daha çox sakitlik, sükunət və əsəbləşməmək mənasını ifadə edir.
Misal cümlələr:
"Uzun illərdir ki, bu işə səbrlə yanaşır." (burada səbir, uzun müddətli bir prosesə dözümlülük mənasında işlənir)
"O, böyük bir təmkinlə cavab verdi." (burada təmkin, özünü idarə etmək mənasında işlənir)
"Hövsələ ilə izah etməyə çalışdı." (burada hövsələ, səbrli və ətraflı izah etmək mənasında işlənir)
"Onun təhəmmülü tükəndi." (burada təhəmmül, fiziki və ya emosional bir ağrıya, çətinliyə qarşı dözümlülük mənasında işlənir)
"Sənin səbrini və qərarını təqdir edirəm." (burada qərar, sakitlik və sükunət mənasında işlənir)
Nəzm nümunəsindəki "səbrü qərarım" ifadəsi, həm səbri, həm də sakitliyi, dözümü bildirir. Şairin sevgilisindən ayrılığın yaratdığı əzablara dözmək gücünün qalmadığını ifadə edir.