Səciyyələndirmə

Səciyyələndirmə (səciyyə + -ləndirmə) – fərqləndirmə, xarakterizasiya etmə, müəyyən xüsusiyyətlərə malik olduğunu göstərmək, təsvir etmək, obraz yaratmaq deməkdir. İşlənən kontekstdən asılı olaraq bir çox mənalarda işlənə bilər. Lüğətlərdə əks olunan ümumi mənası, bir varlığın, hadisənin və ya anlayışın fərqləndirici xüsusiyyətlərini, keyfiyyətlərini, xüsusiyyətlərini aydın şəkildə göstərmək, qeyd etmək və ya təsvir etmək deməkdir.

Etimoloji baxımdan, "səciyyə" kökü fars dilindən gəlir və "xasiyyət, təbiət, xarakter" mənalarını verir. "-ləndirmə" isə Azərbaycan dilinin törəmə şəkilçisidir və bir əməliyyatı, prosesi bildirir. Ona görə də "səciyyələndirmə" sözü əslində bir şeyin xasiyyətini, təbiətini, xüsusiyyətlərini açıq şəkildə ortaya qoyan bir prosesi, hərəkəti ifadə edir.

Misallar:

1. Rəssamın əsərləri onun dərin duyğularını və mürəkkəb daxili dünyasını səciyyələndirir. (Burada əsərlər rəssamın xüsusiyyətlərini göstərir.)

2. Bu hadisə XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının əsas səciyyələndirmə xüsusiyyətlərindən biridir. (Burada hadisə ədəbiyyatın xüsusiyyətini müəyyən edir.)

3. Məqalədə müəllif əsərin bədii səciyyələndirilməsinə geniş yer ayırmışdır. (Burada əsərin bədii xüsusiyyətlərinin təsviri nəzərdə tutulur.)

4. Şəxsin fiziki görünüşü onun psixoloji səciyyələndirilməsinə kömək edir. (Bu cümlədə fiziki görünüşün şəxsiyyətin xüsusiyyətlərini göstərməsi nəzərdə tutulur.)

Göründüyü kimi, "səciyyələndirmə" sözü müxtəlif kontekstlərdə müxtəlif mənalarda, lakin həmişə bir şeyin xüsusiyyətlərini, xarakterini, keyfiyyətlərini açıqlamaq məqsədi ilə işlənir.