Səmərələşdirmə (ing. efficiency improvement, optimization; rus. повышение эффективности, оптимизация) – müəyyən bir prosesin, sistemin, texnologiyanın və ya fəaliyyətin nəticəliliyinə, məhsuldarlığına və səmərəsinə nail olmaq məqsədilə həyata keçirilən tədbirlər kompleksi. Bu, sadəcə olaraq mövcud vəziyyətin yaxşılaşdırılması deyil, həm də resursların (maddi, maliyyə, əmək, vaxt və s.) optimal istifadəsinə, zərərin azaldılmasına və qazancı artırılmasına yönəlmiş sistemli bir yanaşmadır.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "səmərə" sözünün ərəb mənşəli olduğunu görərik. "Səmərə" (ثمار - səmar) "meyvə, məhsul" mənasını verir. "-ləşdirmə" isə Azərbaycan dilinin özündə olan bir şəkilçi olub, "etmək, yaratmaq, əldə etmək" mənasını bildirir. Beləliklə, "səmərələşdirmə" sözünün ümumi mənası "məhsuldarlığın artırılması, yaxşılaşdırılması, optimallaşdırılması" kimi tərif edilə bilər.
Səmərələşdirmənin müxtəlif sahələrdə tətbiqi vardır: sənaye müəssisələrində istehsal proseslərinin optimallaşdırılması, kənd təsərrüfatında məhsuldarlığın artırılması, idarəetmə sistemlərində bürokratiyanın aradan qaldırılması, təhsildə tədris metodlarının təkmilləşdirilməsi və s. Hər bir sahədə səmərələşdirmənin spesifik metodları və yanaşmaları mövcuddur.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Müəssisədə səmərələşdirmə tədbirləri nəticəsində məhsuldarlıq 20% artmışdır.
- İstehsal prosesinin səmərələşdirilməsi üçün yeni texnologiyalar tətbiq olunmuşdur.
- Səmərələşdirmə bürosu müəssisədəki işlərin optimallaşdırılması ilə məşğul olur.
- Layihənin səmərələşdirilməsi üçün əlavə vəsait ayrılmışdır.
- Təhsil sistemində səmərələşdirmə işləri davam etdirilir.
Qeyd edək ki, "səmərələşdirmə" "səmərələşdirici" sözü ilə sinonim kimi işlənə bilər, lakin birinci prosesə, ikincisi isə prosesi həyata keçirən vasitəyə və ya fəaliyyətə yönəlib. Məsələn, "səmərələşdirmə tədbirləri" ilə "səmərələşdirici metodlar" ifadələri bir-birini əvəz etmir.