Sərvaxtlıq (is. Sərvaxt olma, ehtiyatlılıq, gözəllik, ayıqlıq, sayıqlıq) termini, Azərbaycan dilində geniş mənada ehtiyata əsaslanan davranışları, hərəkətləri və düşüncə tərzinə işarə edir. Sadəcə “vaxtında olma” mənasından daha geniş bir konteksti əhatə edir. Sözün əsasını təşkil edən "sərvaxt" özündə "sərfəli vaxt", "uyğun vaxt", "əlverişli an" kimi mənaları ehtiva edir və bu məna sərvaxtlıqda da öz əksini tapır. Buna görə də sərvaxtlıq, sadəcə vaxtında olmaq deyil, həm də mümkün riskləri nəzərə alaraq, əvvəlcədən düşünülmüş, planlaşdırılmış və ehtiyata əsaslanan hərəkətlərin, davranışların və ya düşüncə tərzinin ifadəsidir. Bu, gözüaçıqlıq, ayıqlıq və sayıqlıq kimi keyfiyyətlərlə sıx bağlıdır.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "sər-" əlavəsi "yaxşı", "əlverişli", "münasib" kimi mənaları ifadə edə bilər. "Vaxt" isə məlumdur. Beləliklə, "sərvaxtlıq" "yaxşı vaxtı dəyərləndirmək bacarığı", "əlverişli anda düzgün hərəkət etmək" kimi daha dəqiq bir tərif verə bilərik. Bu mənada sərvaxtlıq, təsadüfilikdən çox planlılıq və düşüncəliliyə əsaslanan bir davranış modelidir.
Cümlədə necə işləndiyinə nümunələr:
- Onun sərvaxtlığı sayəsində çətin vəziyyətdən xilas oldu.
- İşdə sərvaxtlıq çox vacibdir, əks halda böyük itkilərə uğraya bilərsən.
- Sərvaxtlıq həyatda uğurun əsas şərtidir.
- Həmin hadisənin sərvaxtlıqla qarşılanması təhlükənin qarşısını aldı.
- Sərvaxtlıq və ehtiyatlılıq qərar qəbul etməkdə həmişə faydalıdır.
Verilən misalda, "Sərvaxtlıqdan söhbət gedəndə Paşa bəy bir neçə dəfə Xalıqverdinin adını çəkdi" cümləsində Paşa bəyin Xalıqverdinin sərvaxtlıq nümunəsi olduğunu vurğulaması ehtimal edilir. Bu, Xalıqverdinin ehtiyata əsaslanan hərəkətləri və düşüncə tərzi ilə tanındığını göstərir.