Səyrişmək (f.): Azərbaycan dilində "səyrişmək" felinin əsas mənası, "sayrışmaq" felinin birinci mənası ilə üst-üstə düşür və ulduzların, ayın və ya digər səma cisimlərinin göydə hərəkətini, parıldayaraq görünməsini ifadə edir. Bu hərəkət, təkcə fiziki yerdəyişmə deyil, eyni zamanda, gözə görünən parıltı və fırlanma hissini də ehtiva edir. Beləliklə, "səyrişmək" sözü, səma cisimlərinin hamar və davamlı hərəkətini təsvir etmək üçün işlədilir.
Məsələn, Qəzənfər Zakirin misalında olduğu kimi, "göydə ulduzlar səyrişir necə!" ifadəsi, ulduzların gecə səmasında parıldayaraq görünən hərəkətini və təəccüblü görünüşünü ifadə edir. Bu mənada, "səyrişmək" sözü poetik və obrazlı bir ifadədir.
Etimoloji baxımdan, "səyrişmək" feli, türk dillərinin köhnə qatılarına aid olmaqla, "səyri" (səyahət, gəzinti) kökünə "şmək" əlavəsindən əmələ gəlmişdir. "Şmək" əlavəsi isə, davamlı və təkrarlanan hərəkəti bildirir. Beləliklə, "səyrişmək" sözünün kökü, səma cisimlərinin davamlı və təkrarlanan hərəkətinə işarədir.
Qeyd edək ki, "səyrişmək" sözü, müasir Azərbaycan ədəbi dilində nadir hallarda işlədilir və əsasən poetik və obrazlı üsulda istifadə olunur. Ancaq onun mənası və ədəbi dəyəri təkzib edilməzdir.
Müxtəlif cümlələrdə "səyrişmək" sözünün istifadəsinə nümunələr:
- Göy üzündə ulduzlar səyrişir, öz mahiyyətini əks etdirir.
- Ay göydə səyrişir, torpağa sərinlik səpələyir.
- Şair səmasında xəyallar səyrişir.
Bu cümlələrdə göründüyü kimi, "səyrişmək" sözü həm konkret, həm də metaforik mənada işlənə bilər.