Sıxac (is.): Bir şeyi sıxmaq, tutmaq, bərkitmək və ya möhkəm saxlamaq üçün istifadə olunan alət, qurğu və ya mexanizm. Sözün mənası əsasən sıxma hərəkətinə və bununla əlaqədar olan tutma, bərkitmə funksiyalarına yönəlib. Sıxaclar müxtəlif formalarda, ölçülərdə və materiallardan hazırlana bilər və onların tətbiq sahəsi olduqca genişdir.
Etimalogiyası: Sözün kökü "sıxmaq" fellə bağlıdır. "Sıxmaq" felinin kökü türk dillərində mövcuddur və sıxma, təzyiq, bərkitmə mənalarını ehtiva edir. "-ac" şəkilçisi isə alət, qurğu mənası verir. Beləliklə, "sıxac" sözü "sıxmaq üçün alət" mənasını verir.
İstifadə nümunələri:
- Taxta emalında: "Döşəmə taxtalarını bir-birinə möhkəm birləşdirmək üçün taxta sıxaclarından istifadə etdi." - Burada sıxac, taxta parçalarını bir-birinə sıxaraq tutan alət kimi işlənir.
- Avtomobil təmirində: "Motorun hissələrini dəyişərkən onları möhkəm saxlamaq üçün sıxacdan istifadə etmək lazımdır." - Bu misalda sıxac, avtomobil hissələrini təmir zamanı möhkəm saxlamaq üçün istifadə olunan bir qurğudur.
- Mebel istehsalında: "Yeni mebeli yığarkən ağac parçalarını sıxmaq üçün metal sıxaclardan istifadə olunur." - Burada sıxac, mebel hissələrinin birləşdirilməsi zamanı möhkəm birləşməni təmin edən alət kimi göstərilir.
- Mexanikada: "Boru sıxacı borunu əyilmədən bərkitməyə imkan verir." - Bu misal konkret bir sıxac növü olan boru sıxacının funksiyasını göstərir.
Sinonimlər: Sıxac sözünün sinonimi olaraq "kəlbətən", "qısqac", "pres" kimi sözlər də işlənə bilər, ancaq məna çalarları baxımından fərqlər mövcuddur. Məsələn, "qısqac" daha çox kiçik ölçülü və daha sadə sıxaclar üçün, "pres" isə daha güclü sıxma qüvvəsi tələb olunan hallarda istifadə olunur.
Qeyd: Sıxac sözü, əsasən texniki və peşəkar kontekstlərə aid olsa da, gündəlik danışıqda da müəyyən mənada istifadə oluna bilər. Məsələn, "Onun əlləri sənədləri sıxac kimi tuturdu" ifadəsində sıxac sözü metaforik mənada işlənərək möhkəm tutma mənasını verir.