Sıxışdırılma sözü, "sıxışdırılmaq" feilindən törəmiş bir isimdir. Lüğətlərdə sadəcə olaraq "sıxışdırılmaq" hərəkətinin nəticəsi kimi izah edilməsinə baxmayaraq, daha geniş və dəqiq bir şəkildə izah etmək mümkündür. Sıxışdırılma, fiziki və ya metaforik mənada, bir şeyin, bir cismin və ya bir varlığın, ətrafındakı təzyiq, qüvvə və ya təsir nəticəsində həcminin azalması, yerinin daralması, və ya məcazi mənada, imkanlarının, hüquqlarının, mövqeyinin məhdudlaşdırılması deməkdir.
Etimalogiyası: Sözün kökü "sıxmaq" felinə dayanır. "Sıxmaq" qədim türk dillərindən gələrək, bir şeyi bir-birinə yaxınlaşdırmaq, sıxmaq, basmaq mənasını verir. "-ıl-" əlavəsi passiv səciyyə verir və "sıxışdırılmaq" bir şeyin başqa bir şey tərəfindən sıxılmasına işarə edir. "-ma" isə isim əlavəsidir, hərəkəti, prosesi və ya nəticəni göstərir.
Müxtəlif mənaları və nümunələr:
- Fiziki sıxışdırılma: "Qutuya çox əşya qoyulduğu üçün, içərisindəki əşyalar sıxışdırılma nəticəsində zədələndi." (Burada sıxışdırılma, fiziki olaraq əşyaların bir-birinə yaxınlaşdırılmasını ifadə edir.)
- Məcazi sıxışdırılma: "Sovet dövründə milli mədəniyyətimizin sıxışdırılmasına şahid olduq." (Burada sıxışdırılma, milli mədəniyyətin inkişafının mane olunmasını, məhdudlaşdırılmasını bildirir.)
- İqtisadi sıxışdırılma: "Rəqabət nəticəsində kiçik bizneslər ağır sıxışdırılma yaşayırlar." (Burada sıxışdırılma, iqtisadi olaraq məhdudlaşdırılma, çətinliyə düşməni ifadə edir.)
- Sosial sıxışdırılma: "Cəmiyyətin kənarına itilənmiş insanlar sosial sıxışdırılma hiss edirlər." (Burada sıxışdırılma, sosial əlaqələrdən kənarlaşdırılma, təcrid olunma deməkdir.)
Beləliklə, "sıxışdırılma" sözünün mənası, yalnız "sıxışdırılmaq" hərəkətinin nəticəsi ilə məhdudlaşmır. Bu söz, müxtəlif kontekstlərdə, müxtəlif növ məhdudlaşma, təzyiq və ya basqı nəticəsində yaranan vəziyyətləri təsvir etmək üçün istifadə oluna bilər.