Sintaktik sifəti, yunanca "syntaxis" sözündən törəmiş olub, dilçilikdə cümlənin quruluşunu, sözlərin bir-biri ilə əlaqəsini və cümlənin üzvlərinin qarşılıqlı münasibətlərini öyrənən sintaksis sahəsinə aid olduğunu bildirir. Yəni, sintaktik, cümlənin quruluşuna, söz sırasına, sözlərin bir-biri ilə qrammatik əlaqəsinə və cümlə üzvlərinin funksiyalarına aid olan hər şeyi əhatə edir.
Sintaktik anlayış geniş mənada cümlənin səviyyəsində işlənir, lakin bəzən söz birləşmələrinin quruluşuna da aid edilə bilər. Məsələn, "kitab oxumaq" söz birləşməsinin sintaktik təhlili onun hansı söz növlərindən təşkil olunduğunu və sözlərin bir-biri ilə necə əlaqəli olduğunu müəyyən etməyə imkan verir.
Sintaktik təhlil, cümlənin üzvlərinin müəyyən edilməsi, onların qrammatik funksiyalarının təyin olunması, cümlənin növünün və strukturunun təsnif edilməsi kimi prosesləri əhatə edir. Bu təhlil vasitəsilə cümlənin mənası daha dəqiq anlaşılır və onun məntiqi quruluşu aydınlaşır.
Müxtəlif cümlələrdə "sintaktik" sözünün işlənməsinə nümunələr:
- Mətndə sintaktik səhvlərə rast gəldim. (Burada "sintaktik" cümlənin quruluşunda olan səhvlərə işarə edir.)
- Sintaktik analiz, cümlənin dəqiq anlaşılması üçün vacibdir. (Burada "sintaktik analiz" cümlənin quruluşunun təhlilinə aiddir.)
- Onun sintaktik bacarıqları yüksəkdir. (Burada "sintaktik bacarıqlar" cümlə qurma qabiliyyətini ifadə edir.)
- Mətnin sintaktik xüsusiyyətləri araşdırıldı. (Burada "sintaktik xüsusiyyətlər" mətnin cümlə quruluşuna aid xüsusiyyətləri bildirir.)
Beləliklə, "sintaktik" sözünün əsas mənası sintaksisə aid olan, cümlənin quruluşuna və sözlərin qarşılıqlı əlaqəsinə dair olan deməkdir. Bu məna müxtəlif kontekstlərdə fərqli nüanslar əldə edə bilər, ancaq əsas məğzı hər zaman sintaksis ilə əlaqəlidir.