Sitatbaz sözü latın dilindən olan "citātum" (sitat edilmiş, gətirilmiş) və fars dilindən olan "-baz" (–çi, -kar, -sevər) şəkilçilərinin birləşməsindən əmələ gəlmiş bir termindir. Lüğətlərdə sadəcə "yazısında, nitqində sitat gətirməyi sevən adam, sitat həvəskarı; sitatçı" kimi tərif edilməsinə baxmayaraq, daha geniş və dəqiq bir tərif vermək mümkündür.
Sitatbaz, əsərlərində, nitq və mühazirələrində, eləcə də gündəlik danışıqlarında tez-tez sitatlardan istifadə edən şəxsi ifadə edir. Bu istifadə sadəcə bir neçə sitatın gətirilməsi ilə məhdudlaşmır. Sitatbazın əsas xüsusiyyəti, müəyyən bir məqsəd və ya effekt əldə etmək üçün sitatlardan geniş və bilinçli şəkildə istifadə etməsidir. Bu məqsəd müxtəlif ola bilər: müəyyən bir fikri dəstəkləmək, öz nəzəriyyəsini daha etibarlı göstərmək, mətnə akademik çalar vermək, auditoriyada müəyyən bir təəssürat yaratmaq və s.
Sitatbazın sitat seçimində müəyyən bir meyar və ya prinsiplər mövcud ola bilər. Məsələn, bəzi sitatbazlar yalnız tanınmış və nüfuzlu şəxslərin sitatlarından istifadə edirlər, digərləri isə daha az tanınmış, lakin mövzusu ilə əlaqədar daha uyğun sitatları seçə bilərlər. Həmçinin, sitatların kontekstə uyğun gəlməsi də vacibdir. Bəzi hallarda, sitatbazlar kontekstdən çıxarılmış və ya mənası təhrif olunmuş sitatlardan istifadə edərək, onları öz məqsədlərinə uyğunlaşdıra bilərlər, bu da ədalətsiz və etik olmayacaqdır.
Sitatbaz termini həm müsbət, həm də mənfi konotasiya daşıya bilər. Əgər sitatlar məqsədəuyğun şəkildə seçilirsə və mətnin mənasını dəstəkləyirsə, sitatbazlıq müsbət qarşılana bilər. Ancaq əgər sitatlar kontekstdən çıxarılıbsa, yanlış təqdim edilibsə və ya sadəcə qeyri-münasib şəkildə istifadə edilibsə, sitatbazlıq tənqid edilə bilər. Belə hallarda, sitatbazlıq, əslində, öz fikirlərinin zəifliyini sitatlar vasitəsilə gizlətmək cəhdi kimi də qiymətləndirilə bilər.
Cümlədə nümunələr:
- O, həmişə mühazirələrində çoxlu sitat gətirən bir sitatbaz idi.
- Əsərinin hər səhifəsindəki çoxlu sitatlar onu bir sitatbaz kimi təqdim edir.
- Onun sitatbazlığı bəzən mühazirənin əsas mövzusundan yayındırır.
- Bəzi tənqidçilər onun sitatbazlığını fikirlərinin zəifliyinin əlaməti kimi qəbul edirlər.