Sofu sözü ərəb mənşəlidir və əsasən dini kontekstdə istifadə olunmaqla yanaşı, ümumi mənada da işlənir. Lüğətlərdəki "hər şeydən iyrənən, şübhələnən, çəkinən; vasvası adam" tərifi sözün mənasının bir tərəfini əks etdirir, lakin tam deyil. Daha dəqiq və geniş izah üçün sözün mənasını fərqli aspektlərdən araşdırmaq lazımdır.
Birinci mənada sofu, həddindən artıq təmizkarlıq, paklıq düşüncəsi ilə yaşayan, ətrafındakı hər şeyə şübhə ilə yanaşan, hətta adi şeylərdən belə iyrənmə hissi keçirən şəxsdir. Bu iyrənmə sadəcə fiziki deyil, ruhani, mənəvi ola bilər. Məsələn, günahkar hesab etdiyi əməllərin təsirinə qapılmaqdan, "paklığı" pozulmaqdan çox qorxar. Bu vəziyyət, adətən, obsessiv-kompulsiv pozğunluq (OKP) əlamətlərinə bənzəyir.
İkinci mənada sofu, dərin düşüncələrə dalmış, həyatın zahiri görünüşünə deyil, mahiyyətinə diqqət yetirən, mühakiməli və tənqidi düşüncə qabiliyyəti inkişaf etmiş fərd kimi başa düşülə bilər. Belə bir şəxs cəmiyyətdəki qüsurları, ədalətsizliyi görər, bunlara qarşı reaksiya verməyə çalışar. Lakin bu reaksiya iyrənmədən deyil, daha çox qınaq, hiddət və ya kədər formasında özünü göstərər.
Üçüncü bir mənada isə sofu, şübhə və çəkincəliyi ilə tanınan, hər şeyə skeptik yanaşan birini ifadə edə bilər. Bu mənada söz, elmi araşdırmalarda, tədqiqatlarda həqiqətə çatmaq yolunda tənqidi və ehtiyatlı yanaşmanı bildirir. Hər hansı bir iddiaya, fikrə, nəzəriyyəyə şübhə ilə yanaşmaq, həqiqəti tapmaq üçün dərin araşdırmalar aparmaq bu mənada sofuluğun müsbət bir tərəfini göstərir.
Cümlə içində istifadə nümunələri:
"O, həddindən artıq sofu bir insandı, hər şeydən iyrənirdi." (Birinci məna)
"Sofu təbiətli alim, nəzəriyyəni qəbul etməzdən əvvəl bütün sübutları diqqətlə araşdırdı." (Üçüncü məna)
"Deyilənlərə qarşı sofu münasibət sərgiləyən yazıçı, öz əsərlərində cəmiyyətin qüsurlarını ifşa edirdi." (İkinci məna)
Beləliklə, sofu sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər. Lakin əsasında həddindən artıq ehtiyatkarlıq, şübhə və ya iyrənmə hissləri yatır.