Söndürmək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "keçirmək (yanan şeyi)" ilə məhdudlaşdırılmamalıdır. Bu, mənanın çox dar bir şəkildə ifadəsidir. Daha geniş və dəqiq şəkildə izah etmək üçün fərqli mənalarını və nüanslarını nəzərə almaq lazımdır.
Söndürmək, əsasən bir şeyin yanmasını, işıqlanmasını və ya hər hansı bir fəaliyyətin davamını dayandırmaq mənasını verir. Bu, həm fiziki, həm də məcazi mənada işlənə bilər.
Fiziki mənada:
- Yanğını söndürmək: Odun, alovun tamamilə sönməsini təmin etmək.
- İşığı söndürmək: İşıq mənbəyini (məsələn, lampanı, şamı) işıq verməyəcək vəziyyətə gətirmək.
- Siqaret, papirosu söndürmək: Yanmakta olan siqaretin və ya papirosun alovunu və tüstüsünü kəsmək.
- Atəşi söndürmək: Kiçik bir odun, közün sönməsini təmin etmək.
- Səsin söndürmək: Səsi azaltmaq, səsi susdurmaq.
Məcazi mənada:
- Həvəsi söndürmək: Birinin həvəsini, canını qırmaq, ruhunu sındırmaq.
- İşığını söndürmək (məcazi): Birinin şöhrətini, nüfuzunu itirməsinə səbəb olmaq, onun parlaqlığını azaltmaq.
- Ümidini söndürmək: Birinin ümidini, arzusunu pozmaq.
- Alovu söndürmək (məcazi): Qızğın mübahisəni, gərginliyi aradan qaldırmaq.
Verilən nümunə cümləsində ("Otaqda lampanı söndürmüşdüksə də, ancaq Ayın şöləsi pəncərədən...") "söndürmək" felinin fiziki mənası işlənmişdir. Lampanın işıq verilməsinin dayandırılması təsvir edilir.
Söndürmək felinin mənşəyi türk dillərinin ümumi leksikasından gəlir və kökü "sön-" felindən törəmədir. Bu kökdən "sönmək", "sönük" kimi sözlər də əmələ gəlmişdir.