Sözlü sifəti, əsasən, birinin danışmaq istəyinin, nə isə demək istəməsinin və ya ürəyində bir şeyin olduğunun ifadəsidir. Bu, sadəcə söz demək qabiliyyəti deyil, daha çox bir şey bildirmək, ifadə etmək istəyini əks etdirir. "Sözlü" olan şəxs sussa da, içində bir şeyləri gizlədir, paylaşmağa hazırdır və ya məsələyə müdaxilə etmək əzmindədir. Bu sifət, şəxsin daxili vəziyyətini, emosional və ya fikri hazırlığını ifadə edir.
Lüğətlərdəki "sözlü – deməyə sözü olan, ürəyində sözü olan, nə isə bir söz demək istəyən" tərifi əsas mənanı əhatə etsə də, tamamilə dəqiq deyil. Çünki "sözü olan" ifadəsi qeyri-müəyyənlik yaradır. "Sözlü" insan yalnız söz demək istəməyə bilər, həm də ətrafındakılara nəsə bildirmək, fikrini səsləndirmək, bir şeyi izah etmək və ya tənqid etmək əzmində ola bilər. Bu mənada, "Sözlü" bir məqsəd güdən, aktiv bir vəziyyəti ifadə edir.
Misal üçün, "Gülsabah atasının tez-tez ona baxmasının mənasını anladı; sözlü adam olduğunu" cümləsində, "sözlü" sifəti Gülsabahın atasının davranışını dərk etdiyini, bu davranışın arxasında gizli bir məna olduğunu və atasının ona nəsə demək istədiyini ifadə edir. Burada "sözlü" yalnız söz demək istəyi deyil, gizli mənanı anlamaq və cavab verməyə hazırlıq mənasını da daşıyır.
Sözün etimologiyasına toxunsaq, "söz" kökünün Azərbaycan dilində və türki dillərində uzun bir tarixə malik olduğunu görərik. "Sözlü" sifəti isə "söz" kökünə "-lü" əlavəsindən əmələ gəlmişdir. "-lü" əlavəsi "malik olan", "dolu olan" mənalarını verir. Beləliklə, "sözlü" "sözə malik olan", "sözlə dolu olan" mənasını da əhatə edir.
Müxtəlif kontekstlərdə "sözlü" sifətinin işlənməsinə baxaq:
- "O, çox sözlü insan deyildi, lakin fikirlərini səmimiliklə ifadə edirdi."
- "Sözlü şagird müəllimin suallarına cavab verməyə hazır idi."
- "Onun sözlü gözləri hər şeyi danışırdı."
Gördüyümüz kimi, "sözlü" sifəti müxtəlif cür işlənir və hər dəfə də kontekstdən asılı olaraq fərqli nüanslar daşıyır.