Stenoqrafiya (yun. stenos – sıx və grapho – yazıram) sözü əslində iki yunan sözünün birləşməsindən əmələ gəlmişdir: stenos ("sıx", "dar", "qısa") və grapho ("yazıram", "çəkirəm"). Bu etimoloji təhlil sözün mənasını tam olaraq açıqlayır: ağızdan çıxan nitqi qısa, sıx və xüsusi işarələr sistemindən istifadə etməklə tez bir zamanda yazmaq sənətidir.
Stenoqrafiya sadəcə olaraq "sözləri olduğu kimi yazmaq" deyil, daha çox qısa və xüsusi şəkildə kodlaşdırılmış işarələr vasitəsilə sözləri, hətta cümlələri sürətli yazmaq bacarığıdır. Bu işarələr səs və ya fonetik prinsiplərə, bəzən isə morfematik və ya leksik prinsiplərə əsaslanır. Beləliklə, stenoqrafik yazıda hər bir söz tam şəkildə deyil, qısaldılmış formada, xüsusi işarələrlə ifadə olunur. Bunun nəticəsində nitqin yazıya köçürülməsi ənənəvi yazı üsulundan xeyli sürətli baş verir.
Stenoqrafiya müxtəlif sahələrdə tətbiq olunur: məhkəmə iclaslarında, parlamentlərdə, konfranslarda, müsahibələrdə, jurnalist işlərində və s. Hər bir sahənin özünəməxsus stenoqrafiya sistemi ola bilər. Məsələn, məhkəmə stenoqrafiyası ilə jurnalist stenoqrafiyası fərqli sistemlərdən istifadə edə bilər. Stenoqraf yüksək səviyyədə dinləmə, konsentrasiya və tez yazmaq bacarığına malik olmalıdır.
Cümlələrdə necə işlənməsinə misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar:
- "Konfransda çıxışı stenoqrafiya ilə yazıldı."
- "O, peşəkar bir stenoqraf idi."
- "Stenoqrafiya kurslarına qatılmaq istəyirəm."
- "Müsahibə stenoqrafik qeydə alındı."
Yekun olaraq, stenoqrafiya yüksək sürətlə nitqi yazıya köçürmək üçün xüsusi işarələr sistemindən istifadə edən bir sənət və bacarıqdır. Bu sənət yüksək ixtisas tələb edir və müxtəlif sahələrdə geniş tətbiq olunur.