Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "susama" sözü "susamaq" fellərinin isim halından törəmə kimi qeyd olunur. Lüğətlərdəki tərif isə ümumiyyətlə qısa və məhduddur. Biz isə bu sözün daha geniş və dəqiq izahını verməyə çalışacağıq.
"Susama" sözü, "susamaq" felinin məsdər halından törəyən bir isimdir və əsasən mayenin, xüsusilə suyun çatışmazlığını, bədənin maye ehtiyacının hiss olunmasını ifadə edir. Bu, sadəcə susuzluq hissinin özü deyil, həm də bu hissin yaratdığı fiziki vəziyyəti əhatə edir. Yəni, yalnız "susuzluq" sözündən daha geniş bir mənaya malikdir. "Susama" sözü, susuzluğun şiddətini, insanın bu hissi nə dərəcədə kəskin yaşadığını da ifadə edə bilir.
Məsələn, "Şiddətli susama onu əldən salmışdı" cümləsində "susama" sözü susuzluğun ağır dərəcəsini və onun insanın fiziki vəziyyətinə təsirini göstərir. Sadəcə "şiddətli susuzluq" demək, eyni mənanı tam olaraq vermir. "Susama" sözü daha emosional və təsviridir.
Digər tərəfdən, "Susama onu yatmağa qoymurdu" cümləsində "susama" sözü, susuzluğun insanın həyat fəaliyyətinə mane olan bir vəziyyət kimi təsvir olunur. Yalnız "susuzluq" sözü bu təsviri tam əks etdirə bilməz.
Etimaloji baxımdan, "susamaq" felinin kökü Türk dillərindəki "sus-" morfemindən törəyir və susmaq, səssiz qalmaq mənasını ifadə edir. Lakin "susamaq"da "-ma" əlavəsinin gəlməsi ilə felin mənası tamamilə dəyişir və fiziki bir ehtiyacı ifadə edir. Bu dəyişikliyin kökü, ehtimal ki, susuzluq vəziyyətində insanın dilinin, dodaqlarının qurumasından qaynaqlanır.
Nəticə olaraq, "susama" sözü, sadəcə susuzluğu deyil, susuzluğun şiddətini, insanın bu hissini necə yaşadığını, həyat fəaliyyətinə təsirini əks etdirən daha geniş və təsviri bir mənaya malikdir. Bu sözü "susuzluq" sözü ilə tam eyniləşdirmək düzgün deyil.