izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "sürüklənmək" sözü əsasən "sürünmək" felinin bir sinonimi kimi, onun 1-ci mənasında izah olunur. Lakin bu izah qeyri-dəqiq və məhduddur. Sözün daha geniş və dəqiq tərifini vermək üçün fərqli kontekstlərdə işlənməsini nəzərə almaq lazımdır.

"Sürüklənmək" feli, əsasən, bir cismin digər bir cisim üzərində, yerə, və ya səthə sürtünərək hərəkət etməsini, ümumiyyətlə, passiv və istərsiz bir şəkildə hərəkəti bildirir. Bu, "sürünmək"dən fərqli olaraq, hərəkət edən varlığın öz iradəsi ilə deyil, xarici bir qüvvənin təsiri ilə hərəkət etdiyini vurğulayır.

Məsələn, "maşın palçıqda sürüklənirdi" cümləsində maşının hərəkəti öz iradəsindən asılı deyil, palçıq ona mane olur. Bu mənada "sürüklənmək" "çəkilmək", "dartılmaq" kimi fellərlə sinonim ola bilər. "Sürüklənən yük vaqonu" ifadəsində isə yük vaqonunun öz hərəkət qabiliyyətinin olmaması, xarici bir qüvvənin təsiri ilə hərəkət etməsi önə çəkilir.

Digər tərəfdən, "sürüklənmək" metaforik mənada da işlənə bilər. Məsələn, "qərar verməkdən sürüklənirdi" cümləsində "sürüklənmək" tərəddüd, lənglik, qərarın gecikməsini bildirir. Bu mənada "tərəddüd etmək", "yalpalanmaq" kimi fellərlə əvəz oluna bilər. "Həyatının axarında sürüklənirdi" ifadəsində isə "sürüklənmək" passivlik, həyat enerjisinin azalması, həyatın cansıxıcı şəkildə davam etməsi mənalarını verir.

Etimalogiyasına gəldikdə, "sürüklənmək" feli "sürükləmək" felinin məsdəri olan "sürükləmə" sözündən törəyərək, ona -nmək əlavəsi ilə formalaşmışdır. "Sürükləmək" isə "sürük" sözündən törəmişdir. "Sürük" sözü isə köhnə türkcə köklərə malikdir və əşyanın ağır və çətin hərəkət etməsini ifadə edir.

Yekun olaraq, "sürüklənmək" sözünün yalnız "sürünmək"in sinonimi kimi izah edilməsi qeyri-kafi olur. Sözün mənası, işlənmə kontekstindən asılı olaraq, passiv hərəkət, lənglik, tərəddüd, həyat enerjisinin azalması kimi bir sıra mənaları əhatə edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz