Sürüşmə: "Sürüşmək" fellərinin törəmə isimidir. Azərbaycan dilində geniş məna spektrinə malik olan bu söz, əsasən bir səthin digər səth üzərində istər nəzarətli, istərsə də nəzarətsiz hərəkəti bildirir. Bu hərəkət sürətinə və nəticəsinə görə müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edir.
Mənşəcə, "sürüşmək" feli qədim türk dillərindən gəlmədir və fiziki sürüşmə hərəkətini ifadə edir. Lakin dil inkişafı prosesində bu söz metaforik mənalar da qazanmışdır. Bu mənalar konkret kontekstdən asılı olaraq dəyişir.
Mənaları:
- Fiziki sürüşmə: Bir cismin digər bir cisim üzərində nəzarətli və ya nəzarətsiz sürüşməsi. Məsələn: “Uşaqlar buz üzərində sürüşməkdən zövq alırdılar.”, “Yolda sürüşmə nəticəsində qəza baş verdi.”, “Maşın yamacdan sürüşdü.”
- Mənəvi sürüşmə: Əxlaqi dəyərlərdən uzaqlaşma, əxlaqi tənəzzül. Məsələn: “Cəmiyyətdə əxlaqi sürüşmə müşahidə olunur.”, “Onun davranışında ciddi bir sürüşmə var.”
- Texniki sürüşmə: Texniki sistemlərdə, mexanizmlərdə işləmədə problemlər, nasazlıqlar. Məsələn: “Motorun sürüşməsi səbəbindən maşın dayanmışdı.”, “Sistemdə sürüşmə aşkar olundu.”
- Yer sürüşməsi (geoloji): Torpağın, qayanın yamacdan aşağıya doğru hərəkəti. Məsələn: “Yağışdan sonra dağda güclü yer sürüşməsi baş verdi.”
- Planlaşdırmada sürüşmə: İşlərin, layihələrin vaxtında başa çatmaması, planlaşdırılan tarixdən gecikərək başa çatması. Məsələn: “Layihənin icrasında ciddi sürüşmə var.”
Göründüyü kimi, "sürüşmə" sözü müxtəlif sahələrdə və müxtəlif mənalarda işlənir. Onun hansı mənada işləndiyini anlamaq üçün cümlənin ümumi kontekstini nəzərə almaq lazımdır. Sözün mənası həmişə kontekstdən asılı olaraq dəyişir və dəqiqləşdirilir.