Şax sözü Azərbaycan dilində geniş mənada ağac və ya kol bitkilərinin gövdəsindən yanlara doğru uzanan, əsas gövdədən çıxan hər hansı bir budaq, qol və ya yan törəməni bildirir. Lüğətlərdəki “dal” sinonimi ilə tamamilə üst-üstə düşməsə də, çox yaxın mənalara malikdir. "Dal" daha çox nazik, incə budaq üçün işlənsə də, "şax" daha qalın, güclü budaqlar üçün də istifadə oluna bilər. Məsələn, bir ağacın əsas gövdəsindən ayrılan iri, qalın budağı "şax" adlandırmaq daha münasibdir.
Şaxın əsas xüsusiyyəti ana gövdəyə birləşməsidir. Bu birləşmə yeri möhkəm və davamlı olur. Şaxlar ağacın formalaşmasında, böyüməsində, çoxalmasında və meyvə verməsində mühüm rol oynayır. Onlar bitkinin fotosintez prosesində iştirak edir, günəş işığından enerji əldə etməyə və qida istehsalına kömək edir. Həmçinin, quşlar üçün yuva qurma yerləri, heyvanlar üçün sığınacaq təmin edir.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "şax" sözünün türk dillərindəki qohum sözlərlə əlaqəsi aydın görünür. Bu sözün kökü möhkəmlik, bərklik, davamlılıq mənasını ehtiva edən köklərlə bağlı ola bilər. Bu, bitkinin əsas gövdəsinə möhkəm şəkildə bağlanan budaq mənası ilə uyğun gəlir.
Cümlə içərisində istifadəsinə baxaq: "Ağacdan iki şax ayrılıb" cümləsində şax, əsas gövdədən ayrılan iki budağı təsvir edir. "Pambıq kollarının şaxı" ifadəsi isə pambıq bitkisinin yan budaqlarını göstərir. "Şaxlarda tikirlər aşiya" misalında isə şax, quşların yuva qurduğu yer olaraq təsvir edilir. Göründüyü kimi, "şax" sözü müxtəlif kontekstlərdə ağac və kollardan çıxan budaqları müxtəlif ölçülərdə və vəziyyətlərdə təsvir etmək üçün işlədilə bilər.
Ümumiləşdirərək demək olar ki, "şax" sözü bitkinin əsas gövdəsindən çıxan və onun ayrılmaz tərkib hissəsi olan yan budaqları ifadə edən, ümumi mənada "budak", "qol" kimi sinonimlərlə eyni mənaya sahib olsa da, daha çox qalın, güclü budaqlar üçün istifadə olunan bir termindir.