Şalban sözü Azərbaycan dilində bir neçə mənada işlənir. Əsasən, üst qatı təmizlənmiş, böyük ağac gövdəsini, xüsusilə də dirək kimi istifadə olunan hissəsini bildirir. Lüğətlərdəki qısa izah bu əsas mənanı əks etdirir, lakin daha geniş və dəqiq bir izah vermək mümkündür.
Etimoloji baxımdan, "şalban" sözünün mənşəyi tam aydın deyil, lakin türk dillərindəki "şal" və ya "şalvar" sözləri ilə əlaqələndirilə bilər. Bu sözlər, geniş, əhatəli, bəzən də əyri əşyaları ifadə edir. Beləliklə, "şalban" daha çox, uzun və qalın, bir tərəfdən nazikləşən, bir növ əyri formaya malik ağac gövdəsini ifadə edir. Bu, həm də əyri ağac gövdəsinin dirək kimi istifadəsinin geniş yayılmış olmasını da izah edə bilər. Sözün fonetik quruluşu da bu təsəvvürü gücləndirir.
Funksional baxımdan, "şalban" sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar daşıya bilər. Məsələn, inşaatda, evlərin tikintisində, körpülərin qurulmasında istifadə olunan böyük, möhkəm ağac dirəkləri üçün işlədilir. Kənd təsərrüfatında isə, məsələn, bağlarda, üzüm bağlarında dayaq kimi istifadə olunan qalın dirəklərə də "şalban" deyilir.
Cümlə içərisində istifadəsinə nümunələr:
- Qoca bağban üzüm kötüyünü möhkəm şalbana bağladı.
- Köhnə ev, qırılıb çürümüş şalbanlar üzərində dururdu.
- Tikinti ustaları çadırın üstünü möhkəm şalbanlarla dəstəklədilər.
- Qayıqçı şalbandan hazırlanmış yelkən dirəyini düzəltdi.
- O, ağır yükü öz çiyninə qoyub, şalban kimi əyilmişdi.
Beləliklə, "şalban" sözü sadəcə "şaxı, budağı, təmizlənmiş ağac gövdəsi" mənası ilə məhdudlaşmır. O, konkret olaraq dirək kimi istifadə olunan, uzun, qalın, bəzən əyri formaya malik ağac gövdəsini ifadə edir və müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunur.