izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Şam (fars. شام) sözü Azərbaycan dilində əsasən "axşam" mənasında işlənir. Lüğətlərdə sadəcə "axşam" kimi təqdim olunsa da, onun mənası və işlənmə sahəsi daha geniş və zəngindir. Fars dilindən götürülmüş bu söz, gün batandan gecənin qaranlıq hissəsinin başlanğıcına qədər olan zamanı ifadə edir. "Şam" sözü bir çox hallarda "axşam" sözünün sinonimi kimi istifadə olunsa da, bəzi məqamlarda "axşam" sözü ilə tamamilə eyniləşdirilməməlidir. "Axşam" daha geniş bir zaman kəsiyini əhatə edərkən, "şam" daha çox gün batımından sonrakı, qaranlıq çökən zamanı ifadə edir.

Misal üçün, "şam süfrəsi" ifadəsi axşam yeməyinin yeyildiyi süfrəni bildirir. Bu ifadədə "şam" sözü sadəcə "axşam" deyil, axşam yeməyi və onunla bağlı olan atmosferi, isti ailə mühitini də ifadə edir. "Şamü səhər" ifadəsi isə "axşam-səhər", "səhəraxşam" mənasında işlənir və bütün gün ərzində davam edən bir prosesi və ya vəziyyəti bildirir. Bu ifadədə "şam" sözü, "axşam" sözü ilə olduğu kimi, zamana aid bir məlumat verən qədər deyil, gün ərzində müəyyən bir prosesin, vəziyyətin bütün müddətini qəbul edən bir zaman elementi kimi işlənir.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, Fars dilindəki "şam" sözünün "gün batması", "qaranlıq", "gecə" kimi mənaları da vardır. Azərbaycan dilində isə bu mənalar daha az istifadə olunur, əsasən "axşam" mənası üstünlük təşkil edir. Ancaq poetik və ya məcazi ifadələrdə, "şam" sözünün daha geniş mənalarından istifadə olunması mümkündür. Məsələn, "şam yulduzları" ifadəsi yalnız axşam görünən ulduzları deyil, ümumiyyətlə gecə səmasını və onun gözəlliklərini bildirə bilər.

Nəticə olaraq, "şam" sözü "axşam" sözünün sinonimi olsa da, onun mənası və işlənməsi daha incə nüanslara malikdir. Sözün mənşəyi və kontekstə uyğun olaraq, "şam" sözü gün batımından sonra qaranlıq çökən zamanı, axşam yeməyini, hətta ümumilikdə gecəni ifadə edə bilər. Ona görə də "şam" sözünün mənasını yalnız "axşam" kimi təyin etmək qısaldılmış və tam dəqiq olmayan bir tərifdir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz