Şamlıq (şam + lıq) sözü Azərbaycan dilində axşam yeməyini, axşam saatlarında yeyilən yeməyi bildirir. Sözün əsasını təşkil edən "şam" sözü fars mənşəli olub, "axşam" mənasını verir. "-lıq" isə isim düzəldici şəkilçi olaraq, "şam" sözünə "axşam yeməyi" kimi bir məna qatır. Beləliklə, "şamlıq" sözü, "axşam yeməyinə aid olan", "axşam yeməyi üçün hazırlanmış" mənasını da özündə əks etdirir.
Lüğətlərdə sadəcə "axşam yeməyi" kimi tərcümə olunsa da, "şamlıq" daha geniş bir məna kəsb edir. "Şamlıq hazırlamaq" deyəndə yalnız yeməyin bişirilməsi deyil, həm də süfrənin hazırlanması, əşyaların düzlənməsi, yəni axşam yeməyinə hazırlıq prosesinin ümumiyyətlə əhatə olunması nəzərdə tutulur. Məsələn, "Bu gün şamlığımız çox zəngindir" cümləsində yalnız yeməyin çeşidinin çoxluğu deyil, həm də süfrənin zənginliyi, əzəmətli olması nəzərdə tutula bilər.
Ədəbiyyatda və gündəlik danışıqda "şamlıq" sözü müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilər. Məsələn:
- "Bu günkü şamlığımız balıq olacaq." (Sadəcə yeməyin növünü bildirir)
- "Ana şamlığı hazırlayırdı, ətirləri bütün evi bürümüşdü." (Yemək hazırlamaq prosesini və onun ətraf mühitə təsirini göstərir)
- "Qonaqlar gələcəyi üçün, şamlığı xüsusi hazırlamışdıq." (Yeməyin əhəmiyyətini, təntənəliliyini vurğulayır)
- "Şamlığımızda nə var?" (Axşam yeməyində nələrin olduğunu soruşur)
Yekun olaraq, "şamlıq" sözü sadəcə "axşam yeməyi" mənasını verməklə yanaşı, axşam yeməyinin hazırlanması, süfrənin qurulması və ümumiyyətlə axşam yeməyinə aid olan bütün hazırlıq və təntənəliliyi əhatə edən daha geniş bir məna daşıyır. Sözün istifadə edildiyi kontekstdən asılı olaraq mənası incəliklərlə dəyişə bilər.