Şappadan sözü Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "birdən, qəfildən, gözlənilmədən" mənasında verilmiş zərfdir. Lüğətlərdəki bu tərif, sözün əsas mənasını əks etdirməklə yanaşı, onun ifadə etdiyi sürətlilik və gözlənilməzlik hisslərini tam əhatə etmir. Daha dəqiq və geniş şəkildə izah etmək üçün, sözün mənşəyini və istifadə kontekstini nəzərə almaq lazımdır.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "şappadan" sözünün ehtimal ki, səs təqlidi əsasında meydana gəldiyini görərik. Bir şeyin birdən düşməsi, yıxılması, səpələnərək düşməsi səsini təqlid edir. Bu səs təqlidi həm fiziki hadisələri, həm də məcazi mənada ani, gözlənilməz hadisələri ifadə edə bilir. Bu baxımdan, "şappadan" sözü sadəcə "birdən" mənasından daha çox şeyi ifadə edir.
Məsələn, "şappadan pəncərədən bir şey düşdü" cümləsində "şappadan" sözü şeyin düşməsinin sürətli və gözlənilməz olduğunu vurğulayır. Ancaq bu söz, daha incə mənaları da ifadə edə bilər. Məsələn: "Şappadan yadına düşdü" cümləsində "şappadan" sözü, xatirənin birdən və gözlənilmədən yada düşməsini ifadə edir. Bu zaman, yalnız sürətlilik deyil, həm də qəfillik və gözlənilməzlik daha ön plana keçir.
Beləliklə, "şappadan" sözünü daha tam və dəqiq şəkildə aşağıdakı kimi təyin edə bilərik: Ani, qəfil, gözlənilmədən, sürətlə, səs-küy və ya təkanla baş verən hərəkət və ya hadisəni ifadə edən zərf. Bu tərif, həm sözün etimologiyasını, həm də istifadə kontekstindəki nüansları əhatə edir.
Sözün daha da geniş istifadəsini göstərən nümunələr:
- Şappadan qapı açıldı.
- Şappadan yağış yağmağa başladı.
- Şappadan ürəyimə bir qorxu düşdü.
- Şappadan əlindən kitab düşdü.