Şəfəq (ər. شفق - şafak) sözü günəşin doğduğu və ya batdığı zaman üfüqdə görünən qızılı-qırmızı və ya çəhrayı rəngli işıq saçan hadisəni ifadə edir. Ərəb mənşəli olan bu söz, günəşin səmanın parlaqlığı ilə birlikdə meydana gətirdiyi bu atmosfer hadisəsini təsvir etmək üçün istifadə olunur. Terminin mahiyyətini daha aydın şəkildə izah etmək üçün, günəş şüalarının atmosferin yuxarı təbəqələrindəki toz və su buxarı hissəciklərinə təsirindən əmələ gələn işıq saçılmasının nəticəsi olduğunu qeyd etmək vacibdir.
Şəfəq, günəşin doğuşundan bir müddət əvvəl və ya batışından bir müddət sonra müşahidə olunan parlaq rənglərə malikdir. Bu rənglər, günəş şüalarının dalğa uzunluğunun, atmosferin tərkibindən və hava şəraitindən asılı olaraq, müxtəlif şəkildə saçılmasına bağlıdır. Belə ki, qırmızı və narıncı rənglər daha çox görünür, çünki daha uzun dalğa uzunluğuna malikdirlər və daha az saçılırlar. Səmanın mavi rəngi isə günəşin görünmədiyi zamanlarda, günəş şüalarının atmosfer hissəciklərindən daha çox saçılması ilə əlaqədardır.
Ədəbiyyatda şəfəq, həmçinin metaforik mənada işlədilə bilər. Məsələn, həyatın yeni bir mərhələsinin başlanğıcını, ümidin və gələcəyin simvolu kimi təsvir edə bilər: "Gənc qızın ürəyində yeni bir şəfəq söndü" və ya "qəhrəmanın həyatında yeni bir şəfəq açıldı". Bu kimi hallarda, şəfəqin canlanması, yenidən başlanğıc, ümidin və gələcəyə dair inamın ifadəsi kimi qəbul edilir.
Cümlələrdə nümunəvi istifadə:
- Üfüqdə qırmızı-qızılı bir şəfəq parıldayırdı.
- Günəşin batışı zamanı göy şəfəq rəngləri ilə alışırdı.
- Onun həyatında yeni bir şəfəq açıldı.
- Qəlbimizdəki ümid şəfəq kimi parıldayırdı.