Şəfəqli sifəti, əsasən, işıq və parıltı ilə əlaqəli bir məna ifadə edir. Lüğətlərdə qeyd edildiyi kimi, "şəfəqsaçan", "parlayan", "işıqsaçan", "bərq vuran" və "şöləsaçan" kimi sözlərlə sinonimdir. Lakin bu mənanın daha dərin və geniş izahını vermək mümkündür.
Şəfəqli sözünün əsasında "şəfəq" sözü durur. Şəfəq, günəşin doğması və ya batması zamanı səmanın al-qırmızı, narıncı və ya bənövşəyi rənglərlə boyandığı vaxtı ifadə edir. Bu gözəl və təsirli mənzərə, işığın intensivliyi və rənglərin zənginliyi ilə seçilir. Beləliklə, "şəfəqli" sifəti, bir şeyin bu şəfəq rənglərinə bənzər şəkildə işıq saçdığını, parlaq və göz oxşayan olduğunu göstərir.
Bu işıqlandırma sadəcə parlaqlıqla deyil, həm də rəngin xüsusi bir keyfiyyəti ilə müşayiət oluna bilər. Məsələn, "şəfəqli almaz" deyərkən, almazın sadəcə parlaq deyil, həm də şəfəqin rənglərini əks etdirən, qırmızımtıl-narıncımtıl bir parıltıya sahib olduğunu nəzərdə tuturuq. "Şəfəqli çilçıraq" ifadəsi də oxşar mənanı daşıyır: Çilçırağın işıqları parlaqdır və bu işıq, şəfəqə bənzər bir rəng tonu əks etdirir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "şəfəq" sözünün fars mənşəli olduğu görünür. Ancaq bu sözün türk dillərində də analoqu var və bu da onun qədim köklərə malik olduğunu göstərir. "Şəfəqli" sifətinin istifadəsi, ədəbiyyatda, xüsusilə şeir və nəsrdə, təsvirlərin daha canlı və təsirli olması üçün geniş istifadə olunur. Misal olaraq, Rüstəm bəyin sözündəki "şəfəqli almaz" ifadəsi, almazın gözəlliyini və qiymətini daha da vurğulayır.
Qısaca desək, "şəfəqli" sifəti, sadəcə "parlaq" mənasını vermir; o, parlaqlığın rəngarəngliyi, intensivliyi və şəfəqin gözəl və təsirli təbiət hadisəsinə istinadını əlavə edir. Bu səbəbdən, "şəfəqli" sözünün istifadəsi, yazıda və danışıqda daha canlı və əhatəli bir təsvir yaradır.