Şişmək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, lüğətlərdə verilən qısa izahdan daha geniş və dəqiq şəkildə aşağıdakı kimi izah edilə bilər:
Şişmək (f.): Maye və ya qazın daxil olması, toxumanın şişməsi, genişlənməsi nəticəsində həcm artımı ilə müşayiət olunan bir haldır. Bu artım xarici təsirlərdən (məsələn, zədə, allergiya, infeksiya) və ya daxili fizioloji proseslərdən (məsələn, iltihab, ödemlənmə) qaynaqlana bilər. Şişmək sözü həm canlı orqanizmlərdə, həm də cansız əşyalarda (məsələn, şişmiş təkər) müşahidə edilə bilər. Şişmənin dərəcəsi və səbəbi müxtəlif ola bilər. Bəzən şişmək yüngül, demək olar ki, hiss olunmayan dərəcədə ola bilər, bəzən isə ciddi tibbi müalicə tələb edən bir hal kimi özünü göstərə bilər.
Məna nüansları və istifadə halları:
1. Fiziki şişmə: Zərbə, qanaxma, iltihab, allergiya və ya digər səbəblərdən toxumaların maye ilə dolması nəticəsində meydana gələn şişmə. Misal: "Ayağı şişmək", "Üzü şişmək", "Əli şişib qalmışdı."
2. Metaforik şişmə: Həcmin artması, böyümə və ya genişlənmə mənasında istifadə oluna bilər. Bu halda fiziki şişmə yox, abstrakt bir genişlənmə ifadə olunur. Misal: "Qiymətlər şişdi", "Şəhər əhali baxımından şişdi".
3. Xəstəliklə əlaqədar şişmə: Müxtəlif xəstəliklər nəticəsində ortaya çıxan şişkinlik. Bu hallarda şişmənin səbəbi tibbi müayinə ilə müəyyən edilməlidir. Misal: "Qaraciyər sirrozu nəticəsində qarnı şişmişdi."
Etimologiya: "Şişmək" feli, türk dillərində geniş yayılmış köklərdən biri olan "şiş" sözündən əmələ gəlmişdir. "Şi̇ş" sözü əvvəlcə həcm artımını, qabarmağı ifadə edirdi. Sonradan fel şəkilçiləri ilə birləşərək "şişmək" formasını almışdır.
Sinonimlər: Qabarmaq, köpmək, şişirdib qalxmaq, şişmə, ödem, iltihab (səbəbə görə).
Antonimləri: Çökmək, kiçilmək (əks proseslər üçün).