Şüurluluq (is.): Şüurlu olma halı, şüurun mövcudluğu və fəaliyyəti. Bu, sadəcə olaraq dərrakəli olmaqdan daha geniş bir anlayışdır. Şüurluluq, özünü və ətraf aləmini dərk etmə, hiss etmə, düşünmə və qərar vermə qabiliyyətini əhatə edir. İnsan şüurluluğu özünəməxsus xüsusiyyətləri ilə fərqlənir və həmçinin heyvanlarda da müəyyən səviyyədə müşahidə oluna bilsə də, mürəkkəbliyi və dərinliyi ilə insan şüurundan kəskin şəkildə fərqlənir.
Şüurluluq, sadəcə "dərrakəlilik" və ya "düşüncəlilik" kimi ifadələrlə tam əhatə olunmur. Çünki bu termin, özünü dərk etmə, özünə nəzarət, mənəvi hisslər, intensionallik (nəyisə istəmək, haqqında düşünmək) kimi daha çox mürəkkəb elementləri də özündə cəmləşdirir. Məsələn, bir heyvan ətrafındakı təhlükəni dərk edə bilər (dərrakəlilik), ancaq özünün varlığının və bu varlığın sonluluğunun fərqinə varmağı insan şüurunda müşahidə edilən unikal bir xüsusiyyətdir.
Şüurluluğun müxtəlif səviyyələri mövcuddur. Bir insanın şüurluluğu digərininkindən fərqlənə bilər; hətta eyni insanın şüurluluq səviyyəsi müxtəlif vəziyyətlərdə dəyişə bilər (məsələn, yuxu, narkoz, ağır xəstəlik halları). Bu səbəbdən şüurluluğu tərif etmək çox çətindir və fəlsəfə və nevrologiya kimi elm sahələrində hələ də geniş müzakirə mövzusudur.
Cümlədə istifadəsi:
"Onun hərəkətlərindəki qətiyyət, yüksək şüurluluğunu göstərirdi." (Burada şüurluluq, məqsədyönlü və düşünülmüş davranışı ifadə edir.)
"Yuxudan oyandıqdan sonra, tam şüurluluğa qovuşdu." (Burada şüurluluq, ayıq olma və ətrafı dərk etmə halını ifadə edir.)
"Qədim dövrlərdən bəri insan şüurluluğunun sirri alimləri düşündürür." (Burada şüurluluq, insanın özünü dərk etmə qabiliyyəti mənasında işlənir.)
Etimologiya: Şüur sözünün kökü qədim türk dillərinə gedib çıxır və "bilmək, dərk etmək" mənasını verir. "-luq" şəkilçisi isə isim yaradır, bu halda "şüurlu olma halı" mənasını ifadə edir.