Tapqır sözü Azərbaycan dilində at əbəzlərinin bir hissəsini təsvir edir. Lüğətlərdə sadəcə "atın belində yəhərin dal tərəfə sürüşməməsi və yanlara əyilməməsi üçün döşünün altından keçirilən qayış" kimi tərif olunsa da, bu tərif sözün tam mahiyyətini əks etdirmir. Tapqır sadəcə bir qayış deyil, yəhər və heyvanın anatomik quruluşunu nəzərə alaraq hazırlanmış, xüsusi funksiyaları olan bir əbəz hissəsidir.
Etimoloji baxımdan "tapqır" sözünün mənşəyi dəqiq bilinməsə də, "tapmaq" felindən törəmə olduğu ehtimal edilir. Yəhəri möhkəm tutmaq, yerində saxlamaq mənasını daşıyan bu söz, atın hərəkəti zamanı yəhərin sürüşməsini və atın belinə zərər verməsinin qarşısını alır. "Tapmaq" felinin "möhkəmlətmək", "sabitləşdirmək" mənalarını da ehtiva etdiyini nəzərə alsaq, tapqırın adının bu fel ilə əlaqəsi daha aydın görünər.
Tapqırın funksiyası yalnız yəhərin sabitliyini təmin etməkdən ibarət deyil. O, eyni zamanda, atın döş qəfəsinə bərabər təzyiq paylayır və yəhərin yaratdığı təzyiqin bir nöqtədə toplanmasının qarşısını alır. Bu, atın rahatlığını təmin edir və uzun müddətli sürmə zamanı yarana biləcək yaralanmaların qarşısını alır. Yəhərin ölçüsündən və atın bədən quruluşundan asılı olaraq tapqırın uzunluğu və eni dəyişə bilər. Bəzi tapqırlar yəhərə tikilir, bəziləri isə ayrı bir əşya kimi yəhərə bağlanır.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Atın yəhərinə möhkəm tapqır bağladılar ki, sürüşməsin.
- Köhnə tapqır artıq cırılmışdı, yenisini almaq lazım idi.
- Yəhəri düzgün yerləşdirib, tapqırı möhkəmləndirdilər.
- Atın rahat olması üçün yəhərin altına yumşaq bir material qoyub, üstünə tapqır bağladılar.
Beləliklə, tapqır sadə bir qayış deyil, at sürmə mədəniyyətində mühüm rol oynayan, atın rahatlığını və yəhərin sabitliyini təmin edən, xüsusi funksiyası olan bir əbəz hissəsidir.