Təqdir (ər. تقدير) sözü çoxmənalıdır və müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalarda işlənə bilir. Əsas mənası “qəbul etmə, bəyənmə, qiymətləndirmə, alqışlama” kimi ifadə oluna bilər. Ancaq bu, yalnız sözün bir tərəfini əks etdirir. Daha dəqiq və geniş izah aşağıdakı kimi verilə bilər:
1. Qiymətləndirmə və Bəyənmə: Təqdir, bir şeyin, bir hərəkətin və ya bir şəxsin dəyərini, əhəmiyyətini anlamaq və onu müsbət qiymətləndirmək mənasını verir. Bu mənada təqdir, tərif, alqış, təbrik və rəğbətlə əlaqəlidir. Məsələn: "Müəllimin tələbənin əməyini yüksək təqdir etdi." Burada təqdir, müəllimin tələbənin işinə verdiyi müsbət qiymətə işarə edir.
2. Qəbul Etmə və Razılaşma: Təqdir, həmçinin bir şeyin qəbul edilməsi, onunla razılaşma mənasını da verə bilir. Bu mənada, təqdir, təsdiq və qəbul sözləri ilə sinonimdir. Məsələn: "Onun fikrini təqdir etdim, çünki məntiqə əsaslanırdı." Burada təqdir, fikrin düzgünlüyünə və məntiqiliyinə razılıq ifadə edir.
3. Allahın Qədər və Təyinatı: Təqdir sözü, dini kontekstdə, Allahın qədər və təyinatı, əvvəlcədən müəyyən etdiyi qərar və qəzalar mənasında da işlənir. Bu mənada, təqdir, qismət, qəza kimi sözlərlə sinonimdir. Məsələn: "Hər şey Allahın təqdirinə bağlıdır." Bu cümlədə təqdir, qədər və tale mənasını ifadə edir.
4. Qərar vermək, hökm etmək: Daha az işlənən bir mənası da qərar vermək, hökm etməkdir. Bu mənada "məhkəmənin təqdiri" ifadəsi işlənə bilər ki, bu da məhkəmənin verdiyi qərarı ifadə edir.
Göründüyü kimi, "təqdir" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Ona görə də, sözü düzgün anlamaq üçün cümlənin mənasını yaxşı başa düşmək lazımdır. Sözün kökü olan ərəb dilindəki "تقدير" (taqdir) felindən törəyən bu sözün əsasında "qiymətləndirmək", "ölçmək", "müəyyən etmək" mənaları yatır. Bu əsas mənaların müxtəlif kombinasiyaları və nüansları azərbaycan dilindəki "təqdir" sözünün müxtəlif mənalarını meydana gətirir.