Təngişmə

Təngişmə: "Təngişmək" felindən törəmiş isimdir. Lüğətlərdə əsasən "darıxma, sıxıntı, narahatlıq" mənalarında izah olunsa da, mənasını daha geniş və dəqiq şəkildə izah etmək mümkündür. Təngişmə, sadəcə darıxmaqdan və ya narahatlıqdan daha çox, ruhun içəriyə doğru sıxılması, özünə qapanma, fiziki və ya ruhi bir məhdudiyyət hissi ilə müşayiət olunan bir vəziyyətdir. Bu vəziyyət, səbəbi aydın olmayan, gizli bir narahatlıq, təlaş, hətta qorxu hissi ilə əlaqəli ola bilər.

Etimalogiyasına nəzər salsaq, "təng" sözünün "dar, sıx, məhdud" mənalarını nəzərə alaraq, "təngişmə" sözünün kökünə "təng" sözünün "içəri doğru sıxılma, daralma" mənası ilə bağlamaq olar. "İşmək" əlavəsi isə bu daralmanın, sıxılmanın bir proses olduğunu, davamlı olduğunu göstərir. Beləliklə, təngişmə, statik bir vəziyyət deyil, bir prosesdir, davamlı bir haldır.

Cümlədə necə işləndiyinə misallar göstərək:

1. Ürəyində bir təngişmə var idi, səbəbini isə bilmirdi. (Bu cümlədə təngişmə, açıqlanmayan bir narahatlıq kimi təsvir olunur.)

2. Səhər oyananda onu böyük bir təngişmə bürümüşdü. (Burada təngişmə, birdən-birə baş verən, insanı əhatə edən bir vəziyyət kimi təqdim olunur.)

3. Qapalı məkan, onun təngişməsini daha da artırırdı. (Bu cümlədə isə fiziki məkanın ruhi təngişməyə təsiri göstərilir.)

4. Mirzə özü də bu darıxmaqlığın, bu təngişmənin səbəbini bilmir, açıq-aydın edə bilmirdi. (Verilən nümunədə olduğu kimi, təngişmə darıxmaqlıqla birgə işlənərək mənanı daha da dəqiqləşdirir.)

Yekun olaraq, "təngişmə" sözünün sadəcə "darıxma" kimi deyil, ruhi və ya fiziki bir məhdudiyyət hissi, gizli bir narahatlıq və ya qorxu ilə müşayiət olunan bir daxili sıxılma vəziyyəti kimi anlaşılması daha düzgündür. Bu mənada, onun "darıxma"dan fərqli olaraq, daha dərin və mürəkkəb bir məna kəsb etdiyini vurğulamaq lazımdır.