Tənqidçi (is.) – Tənqidlə məşğul olan, əsərləri, hadisələri, prosesləri obyektiv şəkildə qiymətləndirən, onların müsbət və mənfi cəhətlərini aşkara çıxaran, təhlil edən və öz mülahizələrini ifadə edən şəxs. Tənqidçinin fəaliyyəti sadəcə qınamaqdan və ya tərifdən ibarət deyil; o, həmçinin tədqiqat aparır, müqayisələr edir, tarixi kontekstə əsaslanaraq mühakimələr irəli sürür və özünün obyektiv, əsaslandırılmış və konstructiv (yaradıcı) rəyini verir. Tənqidçi hər hansı bir sahənin (məsələn, ədəbiyyat, musiqi, teatr, kino, siyasət, iqtisadiyyat və s.) mütəxəssisi ola bilər və öz biliklərini və təcrübəsini həmin sahənin əsərlərinin, hadisələrinin, proseslərinin təhlili üçün tətbiq edərək peşəkar rəyini bildirir.
Terminin etimologiyasına nəzər salsaq, "tənqidçi" sözü "tənqid" sözündən törəmişdir. "Tənqid" öz növbəsində ərəb mənşəlidir və "nəqəd" (qiymət, qiymətləndirmə) sözündən götürülmüşdür. Beləliklə, "tənqidçi" sözü dərin məna daşıyır və sadəcə bir şey haqqında danışmaqdan deyil, əsaslı, dərin təhlillərə əsaslanan, obyektiv və əsaslandırılmış qiymətləndirmə verməkdən bəhs edir.
Tənqidçinin fəaliyyətini müxtəlif cümlələrdə nümunələndirək:
- Mövzu ilə bağlı tanınmış tənqidçinin yazıları geniş müzakirələrə səbəb oldu. (Burada tənqidçinin yazıları mütəxəssis rəyi kimi qəbul edilir və müzakirələrə təkan verir.)
- Gənc musiqi tənqidçisinin rəyləri təcrübəli həmkarları tərəfindən də yüksək qiymətləndirildi. (Burada tənqidçinin rəyinə hörmətlə yanaşılır.)
- Teatr tənqidçisinin sərt, lakin ədalətli rəyləri tamaşanın keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına kömək etdi. (Burada tənqid konstruktiv xarakter daşıyır və inkişaf üçün töhfə verir.)
- Ədəbiyyat tənqidçisi əsərin dilinin zənginliyi və süjet xəttinin orijinallığını qeyd etdi. (Burada tənqid müsbət qiymətləndirməyə əsaslanır.)
- Siyasi tənqidçi hökumətin iqtisadi siyasətini kəskin tənqid etdi. (Burada tənqid mənfi qiymətləndirməyə əsaslanır, lakin bu, mütləq subyektiv deyil.)
Göründüyü kimi, "tənqidçi" sözü müxtəlif kontekstlərdə istifadə edilə bilər və hər dəfə də fərqli nüanslar ifadə edir, lakin əsas mənası- obyektiv qiymətləndirmə vermək, təhlil aparmaq, öz mülahizələrini əsaslandırmaq qalır.