Tərbiyəli sifəti, əsas etibarilə, bir fərdin özünü ictimai qaydalar çərçivəsində aparmaq qabiliyyətini, yüksək əxlaq normalarına uyğun hərəkət etməsini və mənəvi keyfiyyətlərini ifadə edir. Bu, sadəcə olaraq "yaxşı tərbiyə görmüş" olmaqdan daha geniş bir məfhumdur. Tərbiyəli insan davranışlarında nəzakət, hörmət, ədəb, mədəniyyət, özünə nəzarət və başqalarına qarşı diqqətlilik əks olunur. Onun hərəkətləri, nitqi, münasibətləri və ümumiyyətlə həyat tərzi başqalarına hörmət və rahatlıq bəxş edir. Tərbiyəlilik, insanın ailəsində, məktəbdə və ya ümumiyyətlə yaşadığı mühitin təsiri ilə formalaşır, lakin yalnız mənimsənilən qaydalar deyil, həm də daxili keyfiyyətlərin təzahürüdür.
Tərbiyəli sözünün etimologiyası Azərbaycan dilindəki "tərbiyə" kökünə dayanır. "Tərbiyə" sözü öz növbəsində fars mənşəlidir və "tərbiyat" sözünün qısaldılmış formasıdır. "Tərbiyat" isə "bəsləmək, yetişdirmək, əxlaq vermək" mənalarını verir. Beləliklə, "tərbiyəli" sözü əslində "yaxşı tərbiyə almış, yetişdirilmiş, əxlaqı formalaşmış" mənalarını özündə birləşdirir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- O, çox tərbiyəli bir qız idi, hər kəsə hörmətlə yanaşırdı.
- Tərbiyəli insanlar ictimai yerlərdə öz davranışlarına diqqət edirlər.
- Müəllim şagirdləri tərbiyəli olmağa çağırırdı.
- Həmin ailədə tərbiyəli və ağıllı uşaqlar böyüdü.
- Söhbət zamanı tərbiyəli olmaq hər bir insana yaraşır.
Göründüyü kimi, "tərbiyəli" sözü müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunur və hər zaman yüksək mənəvi keyfiyyətləri ifadə edir. Bu söz sadəcə davranış qaydalarına riayət etməkdən kənara çıxaraq, daxili keyfiyyətlərin, əxlaqın və mədəniyyətin göstəricisi kimi çıxış edir.