Tərcüməçi sözü iki əsas məna daşıyır və hər iki məna da bir-birinə yaxındır, lakin nüanslar mövcuddur. Birinci məna, lüğətdə verilən kimi, bir dildən digərinə yazılı və ya şifahi nitqi çevirən şəxs deməkdir. Bu mənada tərcüməçi peşəkar bir fəaliyyət göstərən, müəyyən biliklərə və bacarıqlara malik olan bir insandır. Onun işi sadəcə sözləri bir dildən digərinə köçürmək deyil, mətnin mənasını, üslubunu, kontekstini dəqiqliklə öyrənərək hədəf dilin qrammatik qaydalarına və leksik ehtiyatına uyğun olaraq yenidən yaratmaqdır. Mürəkkəb terminləri, məcazi ifadələri, mədəni kontekstləri başqa dilə düzgün və aydın şəkildə ötürmək tərcüməçinin peşəkarlığının əsasını təşkil edir.
İkinci məna isə, daha geniş mənada, bir vasitəçi, bir kəsin sözlərini başqasına çatdıran şəxs kimi başa düşülə bilər. Bu halda, "tərcüməçi" sözü mütləq yazılı və ya şifahi nitqin çevirməsini deyil, ümumi mənada məlumatın ötürülməsini ifadə edir. Məsələn, "O, alimlə tərcüməçi vasitəsilə əlaqə saxladı" cümləsində tərcüməçi yalnız dil vasitəçiliyi etməyə bilər, həmçinin iki tərəf arasında ünsiyyəti təmin edən bir vasitəçi rolunda çıxış edə bilər. Bu mənada, tərcüməçi diplomatik danışıqlarda, beynəlxalq tədbirlərdə və ya digər situasiyalarda məlumat və fikirlərin ötürülməsində rol oynayan hər hansı bir şəxs ola bilər.
Sözün etimologiyasına gəlincə, "tərcüməçi" sözü "tərcümə" felindən əmələ gəlmişdir. "Tərcümə" isə ərəb mənşəli bir sözdür və "keçirmək", "ötürmek", "çevirmək" mənalarını ifadə edir. Bu etimologiya da sözün həm dar, həm də geniş mənalarının əsasını təşkil edir.
Müxtəlif cümlələrdə istifadəsinə nümunələr:
- Konfransda peşəkar bir tərcüməçi işləyirdi.
- Tərcüməçi vasitəsi ilə anlaşılmazlıq aradan qaldırıldı.
- O, ədəbi əsərləri ingilis dilindən azərbaycan dilinə tərcümə edən bir tərcüməçi idi.
- Tərəflər arasında əlaqəni bir tərcüməçi təmin edirdi.