Tərtibat (ər. “tərtib” sözünün cəmi) sözü, əsasən, bir əsərin, məhsulun və ya hadisənin təşkili, düzümü, quruluşu, estetik tərtibi və ya ümumi görünüşü ilə bağlıdır. Lüğətlərdə verilən qısa izahlar bu geniş mənanı tam əhatə etmir. Əslində, "tərtibat" daha çox müxtəlif elementlərin uyğun və məqsədəuyğun şəkildə bir araya gətirilməsini, sistemli və ahəngdar bir bütövün yaradılmasını ifadə edir. Bu, sadəcə "görünüş" deyil, arxa planda sistemli bir düşüncənin, planlaşdırmanın və seçimin nəticəsidir.
Məsələn, kitabın tərtibatı yalnız şrift, şəkillər və səhifə düzümü ilə məhdudlaşmır. O, həmçinin kitabın formatı, kağız keyfiyyəti, cildinin dizaynı, hətta kitabın ümumi konsepsiyası və məqsədinin vizual ifadəsini əhatə edir. Qəzetin tərtibatı da oxşardır: sütunların düzülüşü, başlıqların ölçüsü, mətnin formatlaşdırılması, fotoqrafiya və illüstrasiyaların yerləşdirilməsi hamısı tərtibatın tərkib hissəsidir. Bu baxımdan, tərtibatın yüksək keyfiyyəti oxucunun məlumatı daha rahat və effektiv mənimsəməsinə kömək edir.
Daha geniş mənada, "tərtibat" hər hansı bir hadisənin və ya layihənin təşkili və idarə olunması mənasında da işlənə bilər. Məsələn, "toyun tərtibatı" demək olar ki, toy mərasiminin bütün detallarının - yerinin seçilməsi, qonaqların dəvət olunması, menyunun hazırlanması, musiqinin seçilməsi və s. planlaşdırılmasını əhatə edir. Burada da estetik aspekt vacib olsa da, əsas vurğu təşkilati və lojistik tərəflərə verilir.
Cümlədə necə işləndiyinə dair nümunələr:
- Kitabın tərtibatı çox gözəl idi.
- Konferansın tərtibatı mükəmməl şəkildə həyata keçirildi.
- Yeni tərtibatlı veb saytımız işə başladı.
- Bədii əsərin tərtibatı onun məzmununu daha yaxşı çatdırır.
- Toyun tərtibatı ilə peşəkar bir şirkət məşğul oldu.
Beləliklə, "tərtibat" sözü sadəcə bir şeyin zahiri görünüşü deyil, həmçinin onun sistemli təşkili, planlanması və nəticə etibarı ilə estetik və funksional bir bütövün yaradılması prosesini və nəticəsini ifadə edir. Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq müxtəlif çalarlar əldə edə bilir.