Təsadüf (ər. təsāduf – rastlaşma, bir yerə düşmə) isim. Bir-birinə səbəb-nəticə əlaqəsi olmayan, gözlənilmədən baş verən hadisə, vəqə, əhvalat; rastgəlmə; qəza. Bu termin, əslində, iki və ya daha çox müstəqil hadisənin vaxt və məkanda bir yerə düşməsini, bir-biri ilə qarışmasını ifadə edir. Təsadüf, ehtimal hesabına əsaslanan bir anlayışdır və hadisələrin obyektiv səbəb-nəticə zənciri ilə deyil, təsadüfi ehtimalların üst-üstə düşməsi ilə izah olunur.
Təsadüfün mənası kontekstdən asılı olaraq müxtəlif çalarlar daşıya bilər. Məsələn, “təsadüfən rastlaşmaq” ifadəsi iki insanın qarşılaşmasını, "təsadüfən baş vermək" isə gözlənilməz bir hadisənin reallaşmasını ifadə edir. Həmçinin, “təsadüf” sözü bəzən “şans”, “tale” kimi mənalarda da işlənə bilir, lakin bu mənalar əsl elmi mənasından fərqlənir. Elmi baxımdan, təsadüf, qeyri-müəyyənlik və ehtimal əsasında baş verən bir hadisə olaraq təsvir edilir.
Misallar:
1. Onlarla təsadüfən küçədə rastlaşdıq. (Burada təsadüf, iki insanın qarşılaşmasının gözlənilməzliyini bildirir.)
2. Bu nailiyyət tamamilə təsadüf nəticəsində əldə edildi. (Burada təsadüf, hadisənin qəfil və gözlənilməz olduğunu ifadə edir.)
3. Həyatımızdakı bir çox hadisə təsadüf deyil, qanunauyğunluğun nəticəsidir. (Burada təsadüf, ehtimalın həddən artıq qiymətləndirilməsinin tənqidini əks etdirir.)
4. Onların evlənmələri tam bir təsadüf idi. (Burada təsadüf, iki insanın bir-birlərinə qovuşmasının gözlənilməzliyini və qarşılıqlı əlaqənin gözlənilməzliyini vurğulayır.)
Qısacası, “təsadüf” sözü bir çox hallarda baş verən hadisənin təbii səbəblərə əsaslanmadığını, əksinə, gözlənilməzlik, qeyri-müəyyənlik və ehtimalların üst-üstə düşməsindən yaranmasını bildirir. Lakin bu, hadisənin heç bir səbəbi olmadığı mənasına gəlmir; sadəcə olaraq, səbəb-nəticə əlaqəsi açıq şəkildə görünməyə bilər və ya biz onu tam dərk edə bilmərik.