Təzəgəlin sözü Azərbaycan dilində, əsasən şifahi nitqdə işlənən bir termindir. Lüğətlərdə sadəcə "yenicə ərə getmiş, təzəcə ailə qurmuş qız" kimi izah olunsa da, mənası daha geniş və çoxşaxəlidir. Sözün əsasını təşkil edən "təzə" komponenti yeni, gənc, təzəcə başlanmış mənalarını ifadə edir. "Gəlin" isə ərə getmiş qadını bildirir. Beləliklə, "təzəgəlin" sözü, sadəcə nikah münasibətinin yeni qurulmasını deyil, həm də bu yeni həyat mərhələsinin gətirdiyi təcrübəsizlik, uyğunlaşma çətinlikləri, yeni mühitə alışma prosesini özündə əks etdirir.
Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq müxtəlif nüanslar əldə edə bilər. Məsələn, verilən nümunədə ("təzəgəlin üstü-başı cırıq, üzü saralmış, zavallı bir şəklə girən qulluqçuya dönərdi") "təzəgəlin" mənasına əlavə olaraq ağır həyat şəraitinə, məişət çətinliklərinə, yeni ailə həyatının gözlənilməz çətinliklərinə düşmə və bunun fiziki və emosional təsirini əks etdirir. Bu, sözün yalnız "yeni ərə getmiş qız" mənasını deyil, həm də bu vəziyyətin nəticələrini ifadə etməsinə səbəb olur.
Etimoloji baxımdan "təzəgəlin" sözü "təzə" və "gəlin" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Bu, sözün sadə və aydın quruluşunu göstərir. Lakin, sözün işlənmə sahəsi əsasən şifahi nitq olduğundan, yazılı mənbələrdə nadir hallarda rast gəlinir. Sözün istinad nöqtəsi ailə həyatının başlanğıc mərhələsidir və bu mərhələnin müsbət və mənfi cəhətlərini ifadə etmək üçün işlənə bilər.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Təzəgəlin ev işlərinə hələ öyrəşməmişdi.
- Qonşular təzəgəlini çox sevirdilər.
- Təzəgəlin üzündəki yorğunluq açıq-aşkar görünürdü.
- Hər şey təzəgəlin istədiyi kimi getmədi.
Bu nümunələr göstərir ki, "təzəgəlin" sözü müxtəlif kontekstlərdə müxtəlif mənalar daşıya bilər. Lakin əsas mənası həmişə yeni ailə həyatına başlamış qızla bağlıdır.