Nikah sözü ərəb mənşəlidir (نكاح - nikāḥ). Əsas mənası "qarışdırmaq", "bir-birinə bağlamaq" olsa da, İslam hüququnda və geniş mənada cütlük qurmaq, evlənmək, kişi ilə qadının qanuni olaraq bir-birinə bağlanması mənasında işlənir. Bu, sadəcə fiziki birləşmə deyil, həm də sosial, hüquqi və dini bir müqaviləni əks etdirir.
Lüğətlərdə verilən "kəbin, izdivac, evlənmənin qanuni şəklə salınması" ifadəsi nikahın əsas mahiyyətini qısaca ifadə edir, lakin onun bütün incəliklərini əhatə etmir. Nikah, iki fərqli şəxsiyyətin bir ailə qurması üçün qanuni və dini olaraq müəyyən edilmiş prosedurların icrası ilə başa çatır. Bu prosedurlar müxtəlif mədəniyyətlərdə fərqli olsa da, əsas məqsəd tərəflərin hüquq və vəzifələrini müəyyən etmək, ictimai olaraq tanınmış bir əlaqə yaratmaq və övladın qanuni statusunu təmin etməkdir.
Məsələn, "Abbas Məhəmməd oğluna nikah oxundu" cümləsində nikah sözü, nikah mərasiminin icrasını, yəni kəbin kəsilməsini bildirir. "Onların nikahı möhkəmdir" cümləsində isə nikah, ərlə arvad arasındakı möhkəm və davamlı əlaqəni ifadə edir. "Nikahdan sonra onlar yeni bir həyat qurdular" cümləsində isə nikah, yeni bir həyat mərhələsinin başlanğıcını bildirir. Göründüyü kimi, nikah sözü müxtəlif kontekstlərə görə fərqli mənalar daşıya bilir, lakin əsasında hər zaman kişi ilə qadın arasındakı rəsmi və qanuni birlik yatır.
Qısacası, nikah sadəcə bir söz deyil, mürəkkəb sosial, hüquqi və dini bir institutdur. Onun mənasını tam olaraq anlamaq üçün yalnız dilçilik baxımından deyil, həm də sosiologiya, hüquq və dini təlimlər baxımından da araşdırılmalıdır.