Toxalanma sözü "toxalanmaq" fellərinin məsdər formasıdır və əsasən toxunma, ilişmə, qarışma, bəzən də bir-birinə sıx bağlanma mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdəki qısa izah, sözün bütün imkanlarını əhatə etmir. Daha dəqiq və geniş bir izah üçün sözün kontekstə bağlı işlənmə formalarını nəzərə almaq lazımdır.
Mənşəyi: "Toxunmaq" felindən törəmə olan "toxalanmaq" feli, əsas felin mənasını daha intensiv, təkrarlanan və ya qarışıq bir hərəkət kimi təsvir edir. "-lan" şəkilçisi prosesin davamlılığını, təkrarını və ya artan intensivliyini bildirir. Beləliklə, "toxalanma" sözü sadə bir toxunmanı deyil, daha çox bir-birinə sıx toxunma, ilişmə, qarışma, bəlkə də dolaşma prosesini ifadə edir.
Mənaları və nümunələr:
- Toxunma, ilişmə: "Paltarın toxalanması səbəbindən geyinmək çətin idi." (Burada toxalanma, paltarın liflərinin bir-birinə ilişməsi mənasındadır.)
- Qarışma, qarışıqlıq: "Fikir və düşüncələrin toxalanması onu çaşdırmışdı." (Burada toxalanma, fikirlərin qarışıq və anlaşılmaz olması mənasındadır.)
- Sıx bağlanma, dolaşma: "Bitkilərin toxalanması gözəl bir mənzərə yaratmışdı." (Burada toxalanma, bitkilərin bir-birinə sıx dolaşması, qarışması mənasındadır.)
- Təsir, əlaqə: "İki mədəniyyətin toxalanması yeni bir sintezə yol açmışdır." (Burada toxalanma, iki fərqli mədəniyyətin bir-birinə təsiri və qarşılıqlı əlaqəsi mənasındadır.)
Göründüyü kimi, "toxalanma" sözü çoxşaxəli bir mənaya malikdir və kontekstdən asılı olaraq fərqli mənalarda işlənə bilər. Yalnız "toxunmaq" felinin intensivliyi kimi deyil, həm də qarışıqlıq, dolaşma və qarşılıqlı əlaqə kimi mənaları da özündə əks etdirir.