Toxqarın sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir sözdür və əsasən "doymuş, ac olmayan, tox" mənasında işlənir. Lüğətlərdəki qısa izah sözün tam əhatəli mənasını vermir. Əslində, "toxqarın" sadəcə fiziki doymuşluqdan daha geniş bir məna kəsb edir. Doymuşluq hissinin bədəni, ruhu və hətta sosial vəziyyəti əhatə edən bir hal olaraq qəbul edilməsi sözün daha dəqiq anlaşılmasını təmin edər.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "tox" felindən törəmə olduğu aydın olur. "Tox" felinin "doymaq" mənası "toxqarın" sözünün əsasını təşkil edir. Lakin "qarın" əlavəsi ilə sözün mənası daha da zənginləşir. "Toxqarın" yalnız mədənin doymuşluğunu deyil, bədənin ümumi rahatlığını, daxili tarazlığını ifadə edir. Bu mənada "toxqarın" "dərdsiz", "səhhətli", "rahat" kimi sözlərlə sinonim ola bilər.
Misal üçün, verilən cümlədəki "[Həkim kişiyə:] Yəqin toxqarına özünü soyuğa verib. Çəmənzəminli" ifadəsində "toxqarın" yalnız fiziki doymuşluq mənasında deyil, həm də sağlamlıq, immunitet mənasında işlənir. Soyuğa məruz qalma nəticəsində orqanizmin müqavimətinin zəifləməsi və xəstəliyə tutulma riskinin artması ifadə olunur. Bu mənada "toxqarın" zəifləmiş orqanizmi ifadə etmək üçün deyilən ifadənin əksinə işlənmişdir.
Fərqli cümlələrdə "toxqarın"ın işlənməsinə dair daha bir neçə nümunə:
- "Uzun müddət aclıqdan əziyyət çəkən uşaq nəhayət toxqarın oldu." (Fiziki doymuşluq)
- "Yaxşı bir yatışdan sonra özümü toxqarın hiss etdim." (Fiziki və ruhi rahatlıq)
- "Bu qədər işdən sonra toxqarın oturub isti çay içmək istəyirəm." (Fiziki və ruhi yorulmanın aradan qalxması)
- "Səninlə danışandan sonra ruhum toxqarın oldu." (Ruhi doymuşluq, məmnunluq)
Beləliklə, "toxqarın" sözü, sadə "tox" mənasından daha geniş və çoxşaxəli bir mənaya malikdir və kontekstdən asılı olaraq fərqli şəkildə anlaşılmalıdır.