Toxtaq sözü Azərbaycan dilində sıfat və zərf kimi işlənən bir sözdür. Əsas mənası "sakit, rahat, aram, arxayın" olmaqla yanaşı, daha geniş bir kontekstdə "sükunətli", "təlaşsız", "səbirli", hətta bəzən "laqeyd" mənalarında da istifadə oluna bilər. Sözün mənası, cümlədəki yerindən və əhatəsindən asılı olaraq müxtəlif nüanslar əldə edə bilər.
Etimoloji baxımdan toxtaq sözünün kökü türk dillərindəki "toqmaq" (dayandırmaq, saxlamaq), "toqtam" (dayanıqlı) kimi sözlərlə bağlı ola bilər. Bu sözlərdən toxtaq sözünün "dayanıqlı bir sakitlik, sabit bir rahatlıq" kimi bir məna kəsb etdiyi düşünülə bilər. Yəni, sadəcə "sakit" deyil, daha dərin bir sakitlik vəziyyəti ifadə edir.
Misal üçün, "Yusif yenə də toxtaq danışır, sabah hər şeyin aydın olacağını inamla söyləyirdi" cümləsində "toxtaq" sözü Yusifin danışıq tərzinin sakit, təlaşsız və arxayın olduğunu bildirir. Bu, onun iç dünyasının sakitliyini və gələcəyə olan inamını əks etdirir. "Toxtaq" sözü burada sadəcə "sakit" olmaqdan daha çox, daxili bir sükunəti, özünə güvəni ifadə edir.
Başqa bir nümunə olaraq, "Toxtaq bir həyat sürür" cümləsini nəzərdən keçirək. Burada "toxtaq" sözü həyat tərzinin rahat, təlaşsız, səmimi bir halda keçməsini ifadə edir. Bu isə "toxtaq" sözünün "sakit"dən daha geniş məna daşıdığını göstərir.
Qısaca olaraq, "toxtaq" sözü sadəcə "sakit" mənasından daha artıq bir məna kəsb edir. O, iç dünyanın rahatlığı, sükunəti, özünə inamı, səbirli və təlaşsız bir həyat tərzi ifadə edir. Cümlənin kontekstindən asılı olaraq müxtəlif nüanslarla istifadə oluna bilər.