Totuş sözü Azərbaycan dilində, əsasən şivələrdə işlənən bir sözdür və "totuq" sözünün məhəl qəbul edilmiş variantıdır. Lüğətlərdə "totuq" sözünün izahı verilərkən, "totuş" onun sinonimi kimi qeyd olunur. Beləliklə, "totuş" sözünün dəqiq mənasını "totuq" sözünün mənası ilə izah etmək olar.
Dilçilik baxımından "totuq" sözünün mənşəyi tam aydın deyil, lakin türkcə köklərdən gəldiyi ehtimal olunur. Sözün etimologiyası dəqiq müəyyən edilməsə də, onun mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər. Əsasən "dəlicəsinə, inadkarcasına yapışmaq, möhkəm tutmaq, buraxmamaq" mənalarında işlənir. Bəzi şivələrdə isə "sərt, acı, tünd" mənalarında da istifadə olunur. "Totuq" sözünün "tutmaq" felindən törədiyi ehtimal olunur, ancaq bu söz əsas felə nisbətən daha obrazlı və emosional yüklüdür.
Cümlə içərisində "totuş" sözünün necə işləndiyinə nümunələr:
1. Uşaq oyuncağına elə totuşmuşdu ki, heç kim əlindən ala bilmirdi. (Bu cümlədə "totuşmaq" "möhkəm yapışmaq, buraxmamaq" mənasında işlənir.)
2. Bu qəhvənin dadı totuşdu, çox acı idi. (Bu cümlədə "totuş" "acı, tünd" mənasında işlənir. Bu, şivə xüsusiyyətidir.)
3. O, fikrinə totuşmuşdu, heç kim onu fikrindən döndərə bilməzdi. (Bu cümlədə "totuşmaq" "inatla yapışmaq, dəlicəsinə bağlanmaq" mənasında işlənir.)
Yekun olaraq, "totuş" sözü, əsasən şivələrdə istifadə olunan, "totuq" sözünün sinonimi olan və "möhkəm yapışmaq, inadla tutmaq, acı, tünd olmaq" kimi mənaları əhatə edən bir sözdür. Sözün dəqiq etimologiyasının müəyyən edilməsi üçün daha ətraflı leksik araşdırmalar aparılmalıdır.