Tozcuq (lat. pollen) – toxumlu bitkilərin çiçəklərinin erkək orqanı olan tozluğunda əmələ gələn, çoxlu sayda, kiçik, mikroskopik ölçülü törəmələrdir. Hər biri ayrıca bir toxumcuq olub, tozluluqda əmələ gəlir və birlikdə toz adlanan kütləni formalaşdırırlar. Tozcuqlar, bitkilərin cinsi çoxalmasında, dişi çiçək orqanına (məsələn, dişicik ağzına) yapışaraq mayalanma prosesini təmin edirlər. Onlar müxtəlif bitki növlərində forma, ölçü, səth quruluşu və rəng baxımından fərqlənə bilərlər. Bu xüsusiyyətlər tozcuqların mikroskopik tədqiqi vasitəsilə bitki növlərinin təyininə imkan verir (palinologiya).
Tozcuğun əsas funksiyası, kişi gametlərini (spermini) dişi gametlərə (yumurtaya) çatdırmaqdır. Tozcuqlar külək, su və ya həşəratlar vasitəsilə daşınır. Küləklə tozlanan bitkilərin tozcuqları adətən kiçik, hamar və yüngüldür, həşəratlarla tozlanan bitkilərin tozcuqları isə daha iri, yapışqan və bəzən xüsusi quruluşa malikdirlər. Tozcuqların səth quruluşu və kimyəvi tərkibi də müxtəlif ola bilər, bu da onların yayılma mexanizmi və toxumun inkişafında mühüm rol oynayır.
Dilçilik baxımından "tozcuq" sözünün mənşəyi türk dilindəki "toz" kökünə əlavə edilən "-cuq" şəkilçisindən əmələ gəlib. "-cuq" şəkilçisi kiçik ölçüdə olan şeyləri bildirir. Beləliklə, "tozcuq" sözü "toz kimi kiçik hissəciklər" mənasını ifadə edir. Sözün istifadəsi əsasən botanika elmində olsa da, məcazi mənada da işlədilə bilər, məsələn, "hava tozcuqlarla dolu idi" kimi ifadələrdə.