izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Töhmət (ər. توبيخ - taubix) sözü ərəb mənşəli olub, danlama, qınama, məzəmmət, tənqid, qüsurların ifşa olunması mənalarını ehtiva edir. Lüğətlərdə sadəcə "danlama, danlayış, məzəmmət, danlaq" kimi təriflənməsi onun geniş məna çalarlarını tam əks etdirmir.

Töhmət, həm yazılı, həm də şifahi formada ifadə oluna bilər. Yazılı töhmət rəsmi sənədlərdə, məktublarda, rəsmi bəyanatlarda özünü göstərə bilər. Şifahi töhmət isə açıq danlama, məzəmmət, tənqid şəklində ifadə olunur. Həm də töhmətin ifadə olunma tərzi tənqid olunan şəxsin vəziyyətinə, töhmət edən şəxsin mövqeyinə və töhmətin səbəbinə görə dəyişə bilir. Məsələn, valideynin övladına etdiyi töhmət, rəhbərin əməkdaşına etdiyi töhmətdən, ya da ictimai rəyin bir şəxsə qarşı verdiyi töhmətdən fərqlənə bilər.

Töhmət, həm müsbət, həm də mənfi kontekslərdə işlənə bilər. Müsbət kontekstdə töhmət, səhvlərin düzəldilməsinə, düzgün yola yönəlməyə xidmət edir. Mənfi kontekstdə isə, qərəzli, ədalətsiz, hətta təhqiredici ola bilər. Misal üçün, "Onun davranışına görə ona sərt töhmət verildi" cümləsində töhmət, səhv davranışın qınanmasını bildirir. Digər tərəfdən, "Onun əməllərini qınamaq əvəzinə, ona yumşaq bir töhmət etmək daha yaxşı olardı" cümləsində isə töhmət, mülayim tənqid mənasında işlənir.

Verilən nümunədə ("Lətif … Mərdanovanın ona dikilmiş düşüncəli gözlərində həm özünə qarşı töhmət, həm də böyük qayğı hiss...") töhmət, bir tərəfdən qınama, danlama mənasında, digər tərəfdən isə, səhv davranışa görə narahatlıq, kədər ifadə edir. Yəni, bu nümunədə töhmət həm tənqid, həm də qayğı elementi daşıyır.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz