Tövşümək (f.) Azərbaycan dilində çətinliklə nəfəs almaq, təngnəfəs olmaq və ya nəfəsin təngləşməsi mənasında işlənən bir feldir. Lüğətlərdəki qısa izah sözün əsas mənasını əks etdirir, lakin onun kontekstə görə fərqli nüanslar daşıya biləcəyini tam əhatə etmir.
Tövşüməyin əsasını nəfəs almaq prosesinin çətinləşməsi təşkil edir. Bu çətinlik müxtəlif səbəblərdən irəli gələ bilər: fiziki yorğunluq, xəstəlik (məsələn, astma, ürək çatışmazlığı), fiziki cəhətdən ağır yükün qaldırılması və ya emosional sarsıntı kimi. Beləliklə, “tövşümək” sözü sadəcə “nəfəs darlığı” deyil, həm də bu darlığın səbəbini və dərəcəsini ifadə edir.
Misal üçün, “Dağı birnəfəsə qalxıb aşan kəs” ifadəsində “tövşümək” mənası implikativdir. Bu cümlə fiziki səylə əlaqədardır və fərziyyəni bildirir ki, belə bir səy göstərən şəxs yüksəliş zamanı tövşüyə bilər. “Tövşüdü qalxanda pilləkənləri” cümləsi isə daha açıq-aşkar tənəffüsün çətinləşməsini, yəni təngnəfəsliyi ifadə edir.
Etimalogiyasına gəldikdə isə, "tövşümək" sözünün kökü dəqiq müəyyən edilməsə də, türk dillərindəki "tövş" kökündən törəmiş ola bilər. Bu kök "tüpürək", "tükənmək", "əzilmək" mənaları ilə bağlı ola bilər. Nəfəs darlığının "tükənmək", "əzilmək" hissləri ilə əlaqəsi nəzərə alınarsa, sözün mənası daha aydınlaşır.
Yekun olaraq, "tövşümək" sözü sadəcə bir lüğət mənasından kənara çıxaraq, həm fiziki, həm də emosional səbəblərdən yaranan nəfəs darlığının müxtəlif dərəcələrini ifadə edən zəngin bir leksik vahiddir. Onun istifadə konteksti sözün mənasının dəqiq anlaşılmasında həlledici rol oynayır.