Tumurcuqlu sifəti, əsasən bitkilərə aid edilir və onların tumurcuq əmələ gətirmiş, yeni tumurcuqlar açmış və ya inkişaf etdirmiş halda olduğunu ifadə edir. Bu, bitkinin vegetativ inkişafının bir mərhələsini göstərir, yəni bitkinin yeni budaqlar, yarpaqlar və ya çiçəklər əmələ gətirmək qabiliyyətini bildirir. Sözün əsasını təşkil edən "tumurcuq" sözü, bitkinin gövdəsindən çıxan, hələ tam inkişaf etməmiş, yeni bir tumurcuq halında olan, gələcəkdə yarpaq, çiçək və ya yeni zoğ əmələ gətirəcək qönçəni və ya yeni sürgünü ifadə edir.
Tumurcuqlu sözünün mənası, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif nüanslar daşıya bilər. Məsələn, "tumurcuqlu zoğ" ifadəsi, yeni tumurcuqlar vermiş, yəni aktiv şəkildə böyüyən və inkişaf edən bir zoğu təsvir edir. Bu, bitkinin sağlam və güclü olduğunu göstərir. Digər tərəfdən, "tumurcuqlu ağac" ifadəsi, ağacın qış yuxusundan oyanaraq yeni tumurcuqlar əmələ gətirdiyini və vegetativ mövsümə başladığını ifadə edir. Beləliklə, "tumurcuqlu" sözü yalnız bitkinin fiziki vəziyyətini deyil, həm də onun inkişaf mərhələsini, həyat qüvvəsini və sağlamlığını ifadə edir.
Etimoloji baxımdan, "tumurcuqlu" sözü "tumurcuq" sözünün sifət şəkilçisi "-lu" ilə birləşməsindən əmələ gəlib. "Tumurcuq" sözünün mənşəyi isə türk dillərindəki köklərə dayanır və "qönçə", "yeni sürgün" mənalarını ehtiva edir. Sözün mənşəyinin dəqiq izlənməsi tarixi dilçilik tədqiqatlarının mövzusudur.
Tumurcuqlu sözünün cümlədə işlənməsinə nümunələr:
- Baharın gəlişi ilə bağdakı ağaclar tumurcuqlu oldu.
- Tumurcuqlu zoğları diqqətlə budamaq lazımdır.
- Qış yuxusundan sonra tumurcuqlu fidanlar sürətlə böyüməyə başladı.
- Əkin sahəsində tumurcuqlu bitkilər göz oxşayırdı.