Tutqac sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış, əşyaları tutmaq, saxlamaq üçün xüsusi olaraq hazırlanmış hissə və ya əşyanı ifadə edir. "Tutacaq" sözü ilə sinonim olsa da, "tutqac" daha konkret, həmçinin əşyanın özünün ayrılmaz bir hissəsi olduğunu vurğulayır. "Tutacaq" daha geniş mənada, müvəqqəti olaraq bir şey tutmaq üçün istifadə olunan hər hansı bir vasitəni də ifadə edə bilər.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "tutqac" sözü "tutmaq" felləsindən törəmişdir və "-qac" şəkilçisi vasitəsilə əşya mənası qazanmışdır. Bu şəkilçi əşyanın funksiyasını, yəni tutmaq üçün istifadə olunmasını bildirir. Məsələn, qapı tutqacı, qazan tutqacı, çaydan tutqacı kimi.
Sözün istifadəsi kontekstə bağlı olaraq dəyişir. Misallar göstərək:
- Körpünün tutqacından tutmaq: Burada "tutqac" körpünün, əsasən də onun kənarlarında, insanları tutunmaq və tarazlığını saxlamaq üçün nəzərdə tutulmuş metal və ya taxta hissələri bildirir.
- Çayniki tutqacla götürmək: Bu misalda "tutqac", çaynikə quraşdırılmış, isti çaynikə toxunmadan onu ələ almaq üçün hazırlanmış metal və ya plastik hissəni ifadə edir.
- O gənc qadın, əri olan otağın qapısında bir əli tutqacda … durmuşdu: Bu cümlədə "tutqac" qapının tutmaq üçün nəzərdə tutulmuş, adətən dairəvi və ya oval formada olan metal hissəsini bildirir. Cümlədəki durğu işarəsinin yeri də qadının həmin tutqacı necə tutduğunu göstərir.
Qısaca desək, "tutqac" sözü, özündə tutmaq funksiyasını daşıyan və əşyanın ayrılmaz hissəsi olan konkret bir əşyanı, hissəni ifadə edir. Bu baxımdan, "tutacaq" sözündən daha spesifik və məhdud mənaya malikdir.