Tük sözü Azərbaycan dilində geniş məna çalarlarına malik bir leksik vahiddir. Əsasən, insan və heyvan dərisinin səthini örtən, keratin zülalından təşkil olunmuş, nazik, sapşəkilli törəmələri ifadə edir. Bu mənada tük, saçdan daha incə və qısadır, bədənin müxtəlif hissələrini, əsasən də dərini örtərək, istilik tənzimlənməsində, mexaniki qorunmada və digər funksiyalarda rol oynayır. “Ağ tük” ifadəsi yaşlı insanlarda baş verən saç ağarmasını, “qurd tükü” isə heyvanlarda, xüsusən də qoyunlarda rast gəlinən xarici örtüyü təsvir edir.
Lüğətlərdəki “tük”ün mənası bəzən daha geniş şəkildə izah olunur və bitkilərdəki nazik, yumşaq hissələri də əhatə edə bilir. Məsələn, pambığın lifləri də məcazi mənada “tük” kimi qəbul oluna bilər. Bu mənada “pambıq tükü” ifadəsindən istifadə olunur. Burada “tük” fiziki xüsusiyyətə görə (yumşaqlıq, incəlik, sapşəkilli forma) seçilir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, “tük”ün qədim türkcə köklərə malik olduğunu görərik. Bir çox türkdilli dillərdə eyni kökdən olan sözlər mövcuddur və əsasən də eyni mənaları ifadə edirlər. Bu da sözün qədimliyinə və dil tarixindəki davamlılığını göstərir.
Cümlə içərisində istifadəsi məna çalarlarını dəyişə bilir. Məsələn, “Qurd tükünü dəyişər, xasiyyətini dəyişməz” atalar sözündə “tük” zahiri görünüşü, “xasiyyət” isə daxili keyfiyyəti ifadə edərək, xarici görünüşdəki dəyişikliklərin daxili xüsusiyyətlərə təsir etmədiyini vurğulayır. Başqa bir nümunə olaraq, “dərisində tük qalmayıb” ifadəsində isə tük, həm də qocalıq və ya xəstəliyin nəticəsi olaraq itməsi ilə əlaqələndirilir.
Beləliklə, “tük” sözü, sadə görünüşünə baxmayaraq, zəngin məna və istifadə çalarlarına malik bir leksik vahiddir. Onun mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilir və həm əyani, həm də məcazi mənalarda işlədilə bilir.