izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Tülək sözü Azərbaycan dilində sifət kimi işlənir və əsas mənası "tükünü, yununu tökmüş" deməkdir. Lüğətlərdəki bu qısa izah, sözün tam mənasını əks etdirmir. Daha dəqiq desək, "tülək" sözü quşların və heyvanların tük və ya yun dəyişmə dövrünü, xüsusilə də köhnə tük və ya yun örtüyünün tökülməsini və yeni örtüyün əmələ gəlməsinin başlanğıc mərhələsini ifadə edir. Bu proses zamanı heyvanın görünüşü dəyişir, tükü ya da yunu seyrelmiş, köhnəlmiş və ya tamamilə tökülmüş olur. Bu mənada "tülək" sözü yalnız "tükünü tökdüyü" deyil, həm də bu prosesin baş verdiyi dövrü göstərir.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, türk dillərində geniş yayılmış "tük" kökünə bağlı olduğunu görürük. "-lək" əlavəsi isə işarə əlavəsi olub, məna yönümlüyünü artırır və tökülmə prosesinin nəticəsini vurğulayır. Yəni, "tük" + "-lək" birləşməsi "tükün tökülmüş vəziyyəti" mənasını verir.

Misal üçün, "tülək tərlan" ifadəsi tükünü tökərək yeni lələk geyinməyə başlamış tərlan quşunu təsvir edir. Verilən nümunə cümlədə ("Bir dəfə də tülək şahinə rast gəldim, hasarın üstündə oturub dimdiyini daşa sürdü") isə tükünü tökən, yəni lələkləri köhnəlmiş və ya seyrelmiş bir şahin təsvir olunur. Bu cümlədə "tülək" sözü şahinin görünüşündəki dəyişikliyi, köhnə lələklərin tökülməsini ifadə edir. Başqa bir nümunə olaraq, "tülək qoyunlar" ifadəsini gətirmək olar ki, bu da tükünü tökən qoyunları ifadə edir. Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişməsə də, nəzərə alınan heyvanın növündən asılı olaraq "tük" əvəzinə "yun" sözünün işlədilməsi də mümkündür. Məsələn, "tülək qoyunlar yaylaqda otlayır" cümləsində "tülək" sözünün mənası "yununu tökən" olaraq başa düşülür.

Beləliklə, "tülək" sözünün mənası sadəcə "tükünü tökən" deyil, daha çox "tük və ya yun dəyişmə dövründə olan" kimi geniş və dəqiq şəkildə izah edilməlidir. Sözün işlənməsi kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, əsas mənası həmişə tük və ya yun tökülməsi prosesi ilə bağlıdır.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz