Ucalanmaq felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası "uca olmaq", "yüksəlmək", "yüksəklərə qalxmaq"dır. Bu, həm fiziki, həm də məcazi mənada baş verə bilər. Fiziki mənada, bir cismin və ya varlığın yüksəkliyə doğru hərəkət etməsini ifadə edir; məsələn, "Dağlar ucalanmışdı səmanın qoynuna". Məcazi mənada isə nüfuzun, şöhrətin, mövqeyin yüksəlməsini, artmasını ifadə edir. Misal üçün, "Onun ədəbiyyatdakı şöhrəti ucalandı".
Lüğətlərdə verilən "Ucalmaq" felinin sinonimləri arasında "yüksəlmək", "qalxmaq", "hündürlüməşmək" və "əzəmət tapmaq" kimi sözlər göstərilir. Lakin "ucalanmaq" fəlində, "ucalmaq"a nisbətən daha çox tədricən və davamlı bir yüksəliş, uca bir hədəfə doğru irəliləyiş ifadə olunur. Yəni, sadəcə yüksəlmək deyil, bir növ "üçünə çıxmaq" və ya " zirvəyə çatmaq" mənası daha ön plana çıxır.
Verdiyiniz misal cümlədə ("Dul övrət isə sailə olsun, oda yansın; Ancaq mənim avazeyi-şənim ucalansın") "ucalanmaq" felinin məcazi mənası istifadə olunmuşdur. Burada şair öz şöhrətinin, adının, nüfuzunun yüksəlməsindən, əbədi olaraq uca tutulmasından danışır. Bu cümlədə "ucalanmaq" "yüksəlmək"dən daha güclü bir ifadədir, çünki şairin məqsədi yalnız yüksəlmək deyil, əbədi şöhrətə qovuşmaqdır. "Ucalanmaq" sözü burada özünün ən yüksək mənasını əks etdirir.
Etimalogiyasına gəlincə, "Ucalanmaq" sözü "uca" kökündən və "-lanmaq" əlavəsindən əmələ gəlmişdir. "-lanmaq" əlavəsi isə bir prosesi, hərəkəti ifadə edir. Beləliklə, "ucalanmaq" sözü "uca olma prosesi" mənasını verir.
Qısaca, "ucalanmaq" fəli "yüksəlmək" və ya "qalxmaq"dan fərqli olaraq, daha əzəmətli, daha davamlı və daha yüksək bir məqsədə doğru yönəlmiş bir yüksəlişi ifadə edir və tez-tez məcazi mənada işlədilir.